Blog Henk Hagoort: 4.512 vlaggen minder

In de eerste plaats viel het voor veel leerlingen niet mee. Van de 173.574 examenkandidaten slaagden er 2,6% minder dan in het examenjaar 2019. Dat zijn dit jaar 4.512 vlaggen met rugzak minder, met in evenzoveel huiskamers tranen en teleurstelling. Voor wie blijft volhouden dat dit gemiddeld volgens de wet van de grote getallen wel meevalt, is het goed een kanttekening bij dit gemiddelde te maken.

Het risico van een gemiddelde is dat we de verschillen niet meer zien. Veel schoolbesturen en schoolleiders geven aan dat er grote verschillen zijn tussen vestigingen. Het lijkt er sterk op dat leerlingen die tijdens corona konden terugvallen op een stabiele en stimulerende thuisomgeving, het goed of zelfs beter hebben gedaan bij de eindexamens. Tegelijk zijn leerlingen die thuis niet de beste omstandigheden hadden, verder achteropgeraakt. Zij hebben vaker slechtere resultaten behaald. Dat het gemiddelde ‘meevalt’, verhult hoogstwaarschijnlijk dat achter de cijfers de verschillen tussen leerlingen groter zijn geworden. Volgens wetenschappers is dat het zogenaamde “Mattheüs-effect”. Kort samengevat: zij die al veel hebben, krijgen meer, en zij die niet hebben, wordt ontnomen wat ze verdienen (zie Mattheüs 25:29). De kansenongelijkheid is dan tijdens de coronajaren groter geworden. We hebben als VO-raad aan OCW verzocht op dit punt de algemene cijfers te verdiepen en hier onderzoek naar te doen.
Het blijft de vraag in welke mate een extra herkansing het afgelopen jaar de effecten van corona had kunnen verminderen. Mijn punt is dat we de lange termijngevolgen van die effecten binnen scholen niet moeten onderschatten. Het viel en valt niet mee. Zeker niet voor de meest kwetsbare leerlingen.

Ten slotte: ik hoop dat we in ieder geval uit de coronatijd leren dat het zin heeft om leerlingen de kans te geven om gespreid examen te doen. En dat we echt aan de slag gaan met het principe ‘behaald is behaald’. Het blijft raar dat we van leerlingen die zakken, vragen om alle vakken opnieuw te doen. Ook de vakken waarvoor ze geslaagd zijn. Die tijd kan zoveel beter gebruikt worden! Waarom kan dat principe wel op de VAVO en niet in het VO? Iets voor een volgend kabinet?