Blog Henk Hagoort: Herstelplan

Nee, dacht ik deze zomer na lezing van het boek Generatie Angststoornis van Jonathan Haidt. Op overtuigende wijze laat Haidt zien dat er iets fundamenteel bij onze kinderen en jongeren veranderd is in de periode 2010-2015. Alle grafieken met indicatoren die raken aan het welbevinden van jongeren maken in die jaren een dramatische knik. Het aantal depressieve klachten onder Amerikaanse tieners steeg vanaf 2010 met 150%. Het aantal meisjes dat in Amerika op de spoedeisende hulp komt vanwege zelfbeschadiging steeg vanaf 2010 met 188%. En zo gaan de voorbeelden door, vanuit de Verenigde Staten en ook vanuit de rest van de wereld.

Haidt verklaart dat uit de opkomst van social media en heel specifiek de mogelijkheid om vanaf 2009 likes toe te voegen aan berichten. De voortdurende sociale vergelijking is schadelijk voor de ontwikkeling van kinderen. Het aantal jongens en meisjes dat tevreden is met zichzelf daalt vanaf 2012 dramatisch. Overigens relateert Haidt ook het feit dat sinds 2012 wereldwijd de PISA-scores teruglopen aan de Great ‘rewiring’ van de kindertijd tussen 2010 en 2015. Het is onmogelijk om hier recht te doen aan de rijke inhoud van dit boek. Een goede samenvatting is eventueel te vinden in dit essay van Jonathan Haidt.

Haidt komt ook met suggesties voor een ‘herstelplan’ en daarvoor zijn overheden, bedrijfsleven, scholen en ouders allemaal aan zet. Techbedrijven moeten net als de tabaksindustrie hun verantwoordelijkheid nemen en de overheid moet ze veel strenger reguleren. Scholen moeten telefoonvrij worden (de laatste scholen die nog twijfelen aan het nut van een mobieltjesverbod raad ik dit boek van harte aan) en meer ruimte maken voor spel en praktijk. De school is een van de weinige plekken van fysieke gemeenschap waar geoefend kan worden voor het leven. Ouders op hun beurt zouden kinderen meer vrijheid moeten geven in het fysieke domein (weg met de rubberen stoeptegels) en meer moeten beperken in het digitale domein.

Mijn afdronk na lezing van dit boek is dat er voor het onderwijs natuurlijk een herstelplan moet komen met aandacht voor basisvaardigheden en het lerarentekort. En daar zullen we vanuit de scholen ook een bijdrage aan leveren. Maar wanneer de toekomst van onze kinderen en jongeren ons echt aan het hart gaat, dan is een veel breder maatschappelijk herstelplan nodig. Een aanpak die het onderwijs overstijgt. Het woord crisis is de afgelopen jaren gedevalueerd, maar als iets een crisis is, dan is het welbevinden van onze jonge generatie.

Psychiater Esther van Fenema verwoordt het deze week treffend in een ingezonden stuk in de Volkskrant. De samenleving zou moeten opstaan “tegen de pandemie van vermijdbaar mentaal lijden. Die eenzame jongere van nu die via social media continu de boodschap krijgt dat hij/zij niet leuk of succesvol genoeg is, wordt natuurlijk somber. Moeten wij als psychiaters medicatie voorschrijven of moet de samenleving ook in de benen?”. De vraag stellen is het antwoord geven.