Blog Henk Hagoort: Red het onderwijs

Vanouds zijn het RED-Team Onderwijs en de VO-raad geen dikke vrienden. Na lezing van dit boek dacht ik: waarom eigenlijk niet? En kunnen we ons in het licht van teruglopende basisvaardigheden en het lerarentekort wel permitteren het oneens te zijn en te blijven? Van de aanbevelingen die het RED-Team doet, raken er enkele bijzonder aan de verantwoordelijkheid van besturen en schoolleiders.

In verschillende hoofdstukken van het manifest wordt duidelijk dat we in het voortgezet onderwijs op het punt van de arbeidsverhoudingen een aantal zaken fundamenteel anders moeten gaan doen. Lesgeven moet aantrekkelijker worden en daarvoor is een herziening van de onderwijssalarissen nodig (aanbeveling 7). In het huidige systeem ontbreekt de stimulans om te investeren in de eigen ontwikkeling en als leraar beter te worden. Dat komt omdat de lumpsumbekostiging voor de functiemix op slot zit. Als leraren op een hoger niveau functioneren en presteren, is er vaak geen plek op school beschikbaar om dat te honoreren met een hogere schaal. Dat demotiveert leraren. Dat moet volgens het RED-Team anders. Hiermee hebben ze een punt en wat mij betreft gaan werkgevers en bonden daarmee aan de slag.

Een ander hoofdthema in het manifest is de ontwikkeling van een krachtige en professionele beroepsgroep die op alle niveaus in het stelsel vanuit het vak van de leraar een georganiseerde stem heeft. Ik deel de analyse dat een grote zwakte in het Nederlandse onderwijsstelsel is dat de beroepsgroep van leraren onvoldoende georganiseerd is om vanuit het vak medebepalend te zijn in hoe beleid wordt gemaakt, hoe er wordt opgeleid aan hogescholen en universiteiten en hoe examenprogramma’s en onderzoeksprogramma’s eruitzien. En dat is geen vrijblijvende steunbetuiging. Dat betekent dat schoolbesturen op hun beurt bereid moeten zijn om meer of een andere vorm van zeggenschap van leraren in de school te organiseren. Dat versterkt de professionele dialoog in de school en opent wat mij betreft ook de weg om te stoppen met het huidige dichtgeregelde taakbeleid. Bovendien zijn er volgens de leden van het RED-Team allerlei taken de school in gekomen die maken dat er te weinig tijd overblijft voor de kern: het geven van goede lessen. Cijfers geven de schrijvers van het manifest gelijk. Het aantal daadwerkelijk gegeven lessen is laag. Hoe dat komt is een complex verhaal dat uitwerking verdient. Een deel ligt bij de schoolbesturen, een deel bij de overheid, een deel bij leraren zelf. Een serieus plan om het aantal niet lesgevende taken van leraren terug te dringen en het lesgeven aantrekkelijker te maken, is meer dan de moeite waard.

Ten slotte: het lerarentekort in Nederland is niet alleen hoog, het is ook nog eens ongelijk verdeeld. Het manifest legt bloot wat we allemaal ervaren. De bestaande sturing en bekostiging is te veel ingericht op competitie en het belang van de eigen school. Het manifest stelt een taskforce voor met mandaat om dat te doorbreken. Hoe dat moet wordt er niet bij verteld. Dat is ook lastig. Ik denk dat de enige weg die is van wat het manifest ‘zelfbinding’ noemt. Besturen die zichzelf en elkaar verplichten om zo samen te werken dat niet de meest kwetsbare scholen en leerlingen lijden onder het grootste tekort. De basis daarvoor wordt momenteel in onderwijsregio’s gelegd. Daar kunnen besturen, hoe lastig ook, waarmaken dat het collectieve belang sterker weegt dan het eigenbelang.

Ik kan in een blog geen recht doen aan het hele manifest. Mijn punt is dat er voldoende basis is om breed in de sector de handen ineen te slaan om die doorbraken te forceren die ervoor zorgen dat de kwaliteit van het onderwijs omhooggaat en er voldoende leraren zijn. Alleen samen komen we verder.