Boekrecensie: Trots op je team! Vliegend van start als teammanager (Ijszenga)

Adventskalender voor teamleiders

Recensent: Bert Peene, freelance docent en journalist voor o.a. Managementboek Magazine, het VO-magazine en de nieuwsbrief van de VO-academie

Teammanagers spelen een belangrijke rol in het vernieuwingsproces van een organisatie, schrijven Koen Marichal, Jesse Segers en Daan Sorgeloos in hun boek ‘Leading From The Middle. Nieuw samenspel tussen de top en het midden van organisaties’ (2020). Daarvoor moet wel aan twee belangrijke voorwaarden worden voldaan: de organisatie moet een eigentijdse visie op ‘het middenveld’ ontwikkelen en mensen in dat ‘middenveld’ moeten hun eigen ‘verhaal’ schrijven. Anders gezegd: zij moeten zelf een visie ontwikkelen op de meerwaarde die zij als teammanager willen leveren. Maar daar ontbreekt het vaak aan en dat bracht Saskia IJszenga ertoe een boek te schrijven dat precies daarover gaat. Succes komt volgens haar niet vanzelf. ‘Achter elke teammanager schuilt een doordacht plan – een strategie.’ In haar boek neemt zij de lezer bij de hand om zo’n plan te ontwikkelen en zich stapsgewijs in een half jaar succesvol neer te zetten als teammanager.

Nu zijn er in de loop der jaren heel wat boeken geschreven over teams en teamontwikkeling, maar over hoe je een goede start maakt in een nieuwe rol, te weten die van teammanager, is niet heel veel te vinden. Misschien komt ‘Rolswitch’. Weer van waarde zijn’ van Dees van Oosterhout (2022) nog het dichtst in de buurt. Een van de grootste valkuilen die een beginnende teammanager tegenkomt, is volgens IJszenga het ontbreken van een stevig fundament. Je bent nog maar net gestart, of de organisatie begint aan je te trekken. Je wordt geacht aanwezig te zijn in allerlei vergaderingen en overleggen, medewerkers vragen voortdurend je aandacht, cijfers moeten snel worden overlegd, plannen geschreven… En omdat je het meteen goed wilt doen in je nieuwe rol, ga je rennen om aan alle verwachtingen te voldoen. Je draait mee in de waan van de organisatie omdat het zo (b)lijkt te horen. Maar je vergeet je team, met alle gevolgen van dien. IJszenga: ‘Zonder een goede teamstrategie kom je in een neerwaartse spiraal, waarin er allemaal verwachtingen zijn waaraan je wilt voldoen. Je werkt hard maar het is te veel en je kunt niet alles, dus je gaat mensen in je organisatie teleurstellen.’ Je teamleden of je collega’s in directie en MT. Dan is de lol er gauw af.

Hard rennen moet je dus niet doen, investeren in ‘het fundament’ wel. Dat wil volgens IJszenga zeggen: je persoonlijke teamdiagnose stellen, hiervoor ruimte pakken of opeisen; interesse tonen in de organisatie, het team en de ideeën die er leven. En zeker ook de verwachtingen van de mensen om je heen managen en aangeven dat je hiervoor tijd nodig hebt.

Saskia IJszenga is van huis uit bedrijfskundige. Zij is bovendien gecertificeerd register marketeer en die specialisatie leerde haar dat marketingtechnieken prima toepasbaar zijn voor teammanagers. Dat wil zeggen: stel een betrouwbare en gedragen diagnose, maak scherpe strategische keuzes en bepaal logische tactische uitwerkingen daarvan. Dat is dus wat je moet doen om als teammanager een vliegende start te maken. Dat resulteert uiteindelijk in een integrale aanpak vanuit organisatieontwerp, marketing en teamdynamiek waarmee je teams in korte tijd zichtbaar laat bijdragen aan een organisatie en je als teammanager de regie kunt nemen en leiderschap kunt laten zien.

IJszenga schrijf dat letterlijk zo en bij wie dat leest roept dat hopelijk, net als bij mij, de nodige scepsis op. Weer een consultant die op basis van eigen ervaringen een aanpak presenteert die gegarandeerd succes oplevert! En dat is het ook. IJszenga’s aanpak is hoofdzakelijk gebaseerd op wat de praktijk haar als leidinggevende, consultant en docent heeft geleerd en behelst een programma van zes maanden waarin de startende teammanager allereerst haar fundament verstevigt door te bouwen, vervolgens haar groeistrategie versnelt door te kiezen en uiteindelijk haar zichtbaarheid vergroot door resultaten te tonen. Iedere maand een nieuw stapje voorwaarts en als je IJszenga’s aanpak volgt, volgen de teamleden als vanzelf. Maar zo gaat het in het echt natuurlijk niet. De werkelijkheid is veel weerbarstiger dan deze auteur doet voorkomen en zo bekeken zou je haar boek een fopcadeau voor de lezer kunnen noemen.

Toch zou ik dat boek onvoldoende recht doen als dit mijn finale oordeel was. Want de ‘mens in het midden’ van Marechal et al kan heus nog wel wat van haar leren, vooral van wat zij te melden heeft over de maanden waarin het fundament voor teameffectiviteit moet worden gelegd. Ik ken maar weinig teamleiders die een duidelijk antwoord hebben op vragen als: wat zijn de lange-termijndoelen van jouw school en hoe draagt jouw team daaraan bij, wat is het doel van jouw team en wat zijn de belangrijkste teamontwikkelpunten? Laat staan dat ze een duidelijk teamplan hebben waarin dit alles is terug te vinden. Daarvoor hoef je van mij geen SWOT-analyse te maken, zoals IJszenga adviseert; met de fenomenologische benadering kom je ook al een heel eind. Maar dat je in de ontwikkeling van je teamleiderschap het best kunt versnellen door eerst te vertragen, dat maakt Saskia IJszenga meer dan duidelijk.