Coaching als vliegwiel - kennisgedreven werken op het Dr. Mollercollege (de start)

Voor Maas is het belang van onderzoek groot, het brengt heel veel zaken bij elkaar. “Onderzoek is een aanjager van het leren. Niet alleen voor docenten die onderzoek doen, ook voor de grotere groep. We willen als school dat iedereen in beweging blijft, je persoonlijke ontwikkeling moet je permanent onderhouden. Die cultuur, dat je jezelf continu verbetert, begint te groeien in onze school. Net als de cultuur van de theoretische basis: initiatieven en keuzes met onderzoek onderbouwen. Voor mij is het belangrijk dat mensen veel meer bewust zijn van hoe leren gaat bij leerlingen en daar naar handelen. Dat heeft een positieve weerslag op het onderwijs, op de pedagogiek en op de didactiek.”

“We komen vanuit een ‘old school’-situatie”, zegt Van der Kamp. “Er werd wel onderzoek gedaan, maar alleen door individuele docenten. Het effect in de school was beperkt. Samen met de academie-coördinatoren van andere scholen binnen de Academische Opleidingsschool (AOS) West-Brabant hebben we gekeken naar vormen van onderzoek en hoe we onderzoek veel effectiever kunnen inzetten. Een uitkomst was dat we meer praktijkgericht onderzoek willen dat gelijk opgaat met de schoolontwikkeling.”

Een aantal jaren geleden is de school gestart met een nieuw onderwijsmodel. Daarbij staan eigenaarschap en zelfverantwoordelijkheid van de leerling centraal. “De inhoud van dat model is groeiende. Vanuit de docenten kwam wel een aantal prangende vragen. Hoe organiseer je dit type onderwijs? Wat betekent het om leerlingen meer ruimte te geven en zelf keuzes te laten maken? Hoe begeleid je dat, hoe coach je leerlingen? Op de laatste vraag hebben we een werkgroep opgericht met docenten die met de vraag aan de slag gingen. Alleen, na een tijd kwamen ze niet verder. Toen zijn we binnen onze Academische Opleidingsschool een ontwikkelgroep gestart, onder begeleiding van Fontys Hogescholen.”

“Nog even terug naar het begin”, zegt Maas. “Soms ontstaan mooie initiatieven door toevalligheden. Binnen OMO hebben we meerdere Academische Opleidingsscholen, vijf jaar geleden hebben we ons aangesloten bij de AOS West-Brabant. Als directie van het dr. Mollercollege wilden we graag de kar trekken om te kunnen pionieren voor de scholengroep. We zagen het belang van een dergelijk instituut voor onze mensen. Het gaat niet om alleen het opleiden van nieuwe mensen, maar ook je docenten uitdagen en faciliteren om zich te ontwikkelen.” Ook richtten de vier scholen de Langstraat Academie op. “Binnen de Academie organiseren we laagdrempelige activiteiten, mensen hebben de keuze uit cursussen en lezingen op allerlei thema’s. Meestal duurt een cursus twee avonden. Naast een goede spreker en inhoud, zorgen we voor een goede maaltijd. In het pre-corona-tijdperk hadden we vaak 70 tot 100 mensen per avond. Wil iemand zich verder verdiepen op een onderwerp? Dat kan ook, we zoeken samen naar aanbod dat breder en dieper gaat. Er is dus al langer een onderzoeksbeweging op gang, de ontwikkelgroep is daar een nieuw onderdeel van.”
 

Ontwikkelgroep coaching 

“We zien de ontwikkelgroep als een pilot’, zegt Van der Kamp. “We willen kijken of op deze manier niet alleen praktijkgericht onderzoek kan worden gedaan, maar ook of er meer gebruik gemaakt kan worden van bestaand onderzoek. Het gevaar bestaat dat docenten gaan Googlen om een onderwijsontwerp te onderbouwen. Je wilt juist dat ze zich baseren op breed onderbouwde kennis en inzichten. Ik moet eerlijk zeggen dat ik dat een lastig onderwerp vind: het gaat uiteindelijk om een cultuur- en gedragsverandering. Dat realiseer je niet zomaar. Je moet laten zien dat het toegevoegde waarde heeft.’

Maas ziet wel dat de huidige omstandigheden niet optimaal zijn. Corona speelt een belangrijke rol in wat docenten willen en kunnen. “Docenten zijn terughoudender om extra zaken op te pakken. Dat begrijp ik, het is vaak al lastig om je lessen op een goede manier te geven. Het is de rol van Helma en mij om - samen met de leidinggevenden - mensen te stimuleren, te enthousiasmeren. Zo’n ontwikkelgroep is een goede stap, ook omdat je het dan niet alleen hoeft te doen. Je hebt elkaar voor advies, feedback en een luisterend oor. Mijn verwachting is dat we in maart 2021 mensen een perspectief kunnen bieden als het gaat om coaching. Hoe zien we coaching, wat betekent dat voor ons onderwijs en wat voor effect heeft dat op jezelf als professional?”

“Aan het einde van dit schooljaar maken we de balans op”, zegt Van der Kamp. “Niet alleen als het gaat om de coachingsvraagstukken, ook als het gaat om deze manier van werken. Zelf onderzoek doen, reflecteren en analyseren, literatuur gebruiken. We hebben nu een groep gemotiveerde docenten, zoals Judith Werther. We hopen dat er een olievlekwerking ontstaat, dat we successen kunnen laten zien en andere mensen meekrijgen in deze beweging. Daar heb ik overigens alle vertrouwen in.”

Beweging

De ontwikkelgroep is een van de onderdelen van de beweging op het Dr. Mollercollege. Maas: “LIO-studenten gaan hun onderzoek koppelen aan ontwikkelingen en vragen binnen de school. Daarmee laten we zien dat je een prima onderzoek kunt doen binnen je eigen werkomgeving. Dat betekent ook dat we de LIO’ers een platform willen bieden om kennis en onderzoek met elkaar te delen. En te laten zien aan de mensen binnen de vier scholen. Zoals Helma zegt, wil je meer mensen mee krijgen dan zul je de resultaten en de meerwaarde moeten laten zien.”

Uiteindelijk ziet Van der Kamp een prominente rol voor kennisgedreven werken binnen de school. “Idealiter wordt praktijkgericht onderzoek een normaal onderdeel van het schoolleven, van je werk als docent. Om die gedragsverandering te stimuleren, gaan we bijvoorbeeld de komende tijd de Academische Opleidingsschool en de Fontys-lerarenopleiding steeds meer erbij betrekken. Daar ligt kennis over dit soort processen.” Voor Maas betekent deze beweging ook dat onderzoek een rol speelt bij de schoolontwikkeling. “Vanzelfsprekend, we gaan onderzoek gebruiken bij het opstellen en onderbouwen van ons beleid. Als school willen we veel, we hebben ambities en doelen. Dan ontstaat ook het inzicht dat er vragen zijn en dat nog niet alles duidelijk is. Zelf onderzoek doen en kennis van buiten halen helpt ons die vragen te beantwoorden.”

Vanuit de ontwikkelgroep coaching - Judith Werther, docent Nederlands 

“Drie jaar geleden ben ik afgestudeerd aan de Fontys-lerarenopleiding. Zo lang ben ik dus nog geen docent. Ik wist al sinds mijn zevende dat ik het onderwijs in wilde. Het is mooi en betekenisvol om mensen te helpen met leren en met vraagstukken waar zij voor staan. In eerste instantie dacht ik dat ik basisschooljuf wilde worden, maar tijdens een stage merkte ik dat die leeftijdsgroep niet zo bij me past. In het middelbaar onderwijs voel ik me veel meer op mijn plek.

Tijdens de opleiding heb ik alleen bij mijn afstuderen onderzoek hoeven doen, en dat was ook op de klassieke manier. Dat vind ik jammer, ik liep er toen tegenaan hoe ik zoiets moest aanpakken. Hoe baken je je onderwerp af?Wat zijn de stappen die je moet zetten? Hoe trek je op een goede manier de conclusies?”

Persoonlijke ontdekkingstocht

“Onder andere om die reden vind ik het fijn om deel uit te maken van de Ontwikkelgroep Coaching. Wellicht wil ik een master doen, dan is onderzoek een veel groter deel van je studie. Dit traject is voor mij dus een ontdekkingstocht. Vind ik onderzoek doen leuk? Past het bij mij? Daarnaast is het een mooie manier om mezelf te ontwikkelen. Tot nu toe ben ik best voorzichtig, ik spreek me niet zo snel uit. Het is een podium om te groeien als professional. Misschien dat ik daarom ook gevraagd ben.

En de inhoud spreekt me aan. Zoals Kees en Helma aangeven, bij docenten leeft heel erg de vraag: hoe coach je leerlingen op een goede manier? We willen ons onderwijs op die manier gaan vormgeven, we zien de meerwaarde, maar de invulling blijft lastig. Ons streven als ontwikkelgroep is duidelijkheid scheppen voor docenten en leerlingen. Wat zou coaching moeten inhouden binnen het onderwijs op het Dr. Mollercollege? Het lijkt me mooi om op dat onderwerp een aanspreekpunt te worden voor mijn collega’s.”

Doorlopende leerlijn spreekvaardigheid 

“We hebben net onze eerste bijeenkomst gehad. We zijn met vijf docenten, vanuit Fontys Hogescholen nemen lerarenopleiders Margriet Smits en Willem Maurits deel. Zij hebben vooral een begeleidende rol, ze stellen de juiste (kritische) vragen en helpen ons het onderzoek op te stellen. Tijdens de bijeenkomst heeft iedereen zijn of haar ideeën kunnen voorleggen. Met de input en de feedback van de groep kom je weer een aantal stappen verder.

Mijn collega Peter Antonissen en ik hebben gekozen voor onderzoek naar een doorlopende leerlijn spreekvaardigheid en de rol van coaching daarin. Peter is coördinator van Pharos, een programma bij ons op school voor leerlingen die meer willen. We zien dat deze leerlingen vaak spreekangst hebben. Sowieso is binnen onze school, ook in mijn sectie, nog te weinig aandacht voor spreekvaardigheid. Het eindproduct moet een doorlopende leerlijn zijn met rubrics, gedragen door het team. Peter en ik werken aan de opzet; daarvoor spreken we met mensen binnen en buiten de school. We zijn net gestart, we verwachten dat het redelijk wat tijd gaat kosten, dus we hopen dat er genoeg tijd vrij wordt gemaakt.”

Bruikbaar voor jezelf en anderen

“Door hiermee bezig te zijn, vorm ik meer en meer een beeld van onderzoek in de school. Ik denk dat als je als docent iets wil bereiken, je onderzoek moet doen naar je onderwijs. Dat is het fundament om verder te kunnen bouwen. Als je bijvoorbeeld een nieuwe lesmethode wil introduceren moet je weten of je aannames kloppen. Ga je de doelen halen die voor ogen hebt? Het resultaat van het onderzoek moet geen papieren tijger worden, het moet bruikbaar zijn voor jezelf en je collega’s.”