Een schoolontwikkeling starten: in 4 stappen van ambitie naar actie
19 november 2019
Vier rubrieken
Scholen die meedoen aan één van de innovatietrajecten van Voortgezet Leren, vullen het format opdrachtformulering aan het begin van het jaar in. Het format bestaat uit vier onderdelen: de aanleiding en context van de opdracht, de uitwerking van de opdracht, de monitoring en evaluatie en als laatste de samenstelling en samenwerking van de werkgroep. Het Alkwin Kollege en CSG Calvijn doen elk met een eigen ontwikkelvraag mee aan de innovatiegroep ‘Organiseren van eigentijds onderwijs’. Zij vulden de verkorte versie van het format opdrachtformulering in: het ontwikkelplan.
Leerdoelgestuurd onderwijs
Het Alkwin Kollege wil leerdoelgestuurd onderwijs realiseren als het fundament voor andere onderdelen van gepersonaliseerd onderwijs. Ron van der Sluis, ict-coördinator en onderwijs-innovator op deze school, vertelt dat het Ontwikkelplan hielp om hun gedachten daarover te concretiseren. “De ambitie geeft je ruimte om te dromen en te denken. Maar het invullen van de ontwikkelvraag en het jaardoel ‘dwingt’ je om concreet te worden.”
Ontwikkelvraag en jaardoel
De eerste twee vragen van het Ontwikkelplan* laten je volgens Ron direct een pas op de plaats maken: ‘Waar willen we staan over vijf jaar? En waarom?’ Ron: “Door kritisch na te denken over wat we willen bereiken, konden we een concrete ontwikkelvraag én een jaardoel formuleren”. De ontwikkelvraag van het Alkwin Kollege luidt: hoe maken we leerdoelgestuurd onderwijs tot een integraal en schoolbreed onderdeel van het onderwijs op onze school? Ron: “Vanuit dat startpunt konden we ons jaardoel opstellen. We willen in jaarlaag 1 en 2 alle leerdoelen geformuleerd hebben en daar hebben we ons jaardoel van gemaakt.”
Door kritisch na te denken over wat we willen bereiken, konden we een concrete ontwikkelvraag én een jaardoel formuleren
In de steigers
“Om dat jaardoel te bereiken, moeten leraren over de juiste vaardigheden beschikken”, legt Ron verder uit. “Door onze deelname aan het innovatietraject kunnen we onze vakdocenten in contact brengen met vakdocenten van andere scholen die meer ervaring met leerdoelen hebben. Zo wisselen zij voorbeelden met elkaar uit en dat stelt ons in staat om het onderdeel leerdoelen goed in de steigers te zetten.”
Formatieve cultuur
CSG Calvijn neemt deel aan dezelfde innovatiegroep als het Alkwin Kollege. CSG Calvijn streeft een formatieve cultuur na en Jantine van der Weiden, docente natuurkunde op de vestiging Meerpaal, is voorzitter van de werkgroep die zich met deze vernieuwing bezighoudt. “Ik wil heel graag dat onze leerlingen zelf hun leerproces bepalen en hen meer autonomie geven”, vertelt Jantine. Toen ze met die wens bij de schoolleider kwam, kreeg ze de opdracht om het breder te trekken en een toetsbeleid te formuleren. “De ontwikkelvraag van de school is een onderdeel van dat toetsbeleid”, aldus Jantine.
Ontwikkelvraag en jaardoel
De ontwikkelvraag van CSG Calvijn luidt: hoe kunnen docenten op de Meerpaal op een duurzame manier formatief evalueren inzetten om het leerproces van de leerling meer inzichtelijk te maken en het eigenaarschap te vergroten? Jantine: “We willen over vijf jaar een formatieve toetscultuur hebben, maar je hebt geen idee wat er in die vijf jaar allemaal gaat gebeuren. Door het Ontwikkelplan in te vullen, konden we een concreet jaardoel formuleren waar we ons nu op focussen.” Dat jaardoel houdt in dat de werkgroep alle leraren over formatief toetsen wil informeren en het proces rondom formatief evalueren duidelijk wil maken. Omdat het hen zelf aan tijd ontbreekt, hebben ze daarvoor de hulp ingeroepen van een externe trainer.
Je moet een doel hebben en bedenken hoe je dat wilt en kunt bereiken
Ideeën delen met anderen
Jantine wil net als Ron het contact met andere scholen in het innovatietraject benutten. “Ik worstel met de vraag of ik het Ontwikkelplan met iedereen op school ga delen”, zegt ze. “Ik werk al met leerdoelen en ben daar verder mee dan veel van mijn collega’s. Ik vind het lastig om het hele docententeam mee te krijgen en wil daarover met andere leraren in de innovatiegroep van gedachten wisselen.” Ron adviseert om vooral ambitieus te zijn en het Ontwikkelplan juist te gebruiken om de doelen te delen. “Met zo’n document in handen is het makkelijker om jouw ideeën te delen met andere leraren”, zegt hij. “En bedenk dat het dynamisch is. Je ontdekt gaandeweg of je onderdelen toch nog moet aanscherpen, aanvullen of verbeteren. Het geeft niet dat dit op een later moment gebeurt.”
Houvast
Jantine denkt dat elke werkgroep baat heeft bij een Ontwikkelplan, ongeacht het onderwerp. “Je kunt niet zomaar beginnen, je moet een doel hebben en bedenken hoe je dat wilt en kunt bereiken. Het plan biedt daarbij houvast. Het deed ons inzien dat we met een externe trainer aan ons jaardoel kunnen werken. Ik ben benieuwd hoe het docententeam op onze plannen gaat reageren. Daarna kunnen we de volgende stap bepalen.”
Download het format opdrachtformulering
Bekijk hier het format opdrachtformulering dat de scholen in het innovatietraject gebruiken. Bij elke stap worden hulpvragen gegeven om je kritisch aan het denken te zetten.