De straatcultuur die in toenemende mate de school binnendringt, de negatieve effecten van de coronacrisis op het sociale gedrag van veel jongeren, de digitalisering; dit alles maakte dat het BC Broekhin net als veel andere scholen de afgelopen jaren meer dan gemiddeld te maken kreeg met conflicten en pestincidenten, vaak online. “Je kan dan niet denken: dit lost zich vanzelf wel weer op,” vindt Geert. “Voor ons was het een trigger om verder aan de slag te gaan met ons beleid op dit gebied en daarbij vooral te investeren in preventie.”
De oren en ogen van de school
Voor de school betekende dit vooral: weten wat er speelt bij leerlingen om zo indien nodig snel te kunnen handelen. “Pesten, zeker de online variant, speelt zich vaak buiten het zichtveld van de school af en lijkt daardoor soms ongrijpbaar”, benadrukt Geert. “We hebben hier vat op proberen te krijgen door te stimuleren dat alle medewerkers de verbinding met de leerlingen vinden. Dat ze weten wat leerlingen bezighoudt en wat ze meemaken, hun wereld en taal beter begrijpen en signalen leren herkennen van bijvoorbeeld (dreigende) pestincidenten, zodat ze vroegtijdig actie kunnen ondernemen. Hier hebben we scholing over aangeboden. En daarnaast hebben we erop ingezet dat leerlingen zich veilig voelen om te delen waar ze mee zitten en weten bij wie ze terechtkunnen, onder meer door hier de nadruk op te leggen in de mentorlessen.”
Deze verbinding maken kan soms lastig blijven voor de school en docenten, vertelt Geert. Hij onderstreept daarom het belang van samenwerking met kernpartners om ‘echt een vuist te kunnen maken’ en verwijst hierbij bijvoorbeeld naar de inzet van jongerenwerkers en straatcoaches (ook sfeerkeepers genoemd) op zijn school. De coaches zijn namens de gemeente ook actief in de verschillende wijken van Roermond en weten dus wat speelt op straat en de school binnenkomt. Ze lopen elke ochtend rond op het BC Broekhin, leerlingen kunnen laagdrempelig met hen in gesprek en ze hebben veel ervaring in het opmerken van negatief gedrag en het dan (durven) aanspreken van leerlingen. “Ze zijn, naast de docenten en het onderwijsondersteunend personeel - de oren en ogen van onze school”, aldus Geert. “En ze weten hoe ze met jongeren het gesprek moeten voeren. Dit gebeurt niet met opgeheven vinger, maar ze nemen leerlingen echt mee in anders leren doen en denken.”
De straatcoaches zijn daarnaast het smeermiddel tussen de diverse lagen van de school, aldus Geert. “Ze verbinden leerlingen en medewerkers als er iets speelt en adviseren docenten over hoe je met bepaalde leerlingen om kunt gaan en kunt helpen.” Met de komst van de straatcoaches is er meer rust gekomen in de school en wordt bij negatief gedrag of incidenten vaak ‘erger voorkomen’, vertelt Geert. “Ze zijn een belangrijke succesfactor in het vergroten van de sociale veiligheid op school. We hebben dan ook de bewuste keuze gemaakt om middelen voor de coaches vrij te maken en krijgen ook financiële ondersteuning hiervoor vanuit de gemeente Roermond.”
Het belang van burgerschap
Om pesten zoveel mogelijk tegen te gaan, zet de school daarnaast in op voorlichting over de gevolgen ervan, bijvoorbeeld via gastlessen over social media gebruik. Geert: “Het gaat om de bewustwording bij leerlingen: let op voordat je op enter drukt. Zet je iets online, dan kan hier misbruik van worden gemaakt. En als je online iets naars deelt over iemand anders, dan kan dat vergaande schadelijke gevolgen hebben voor diegene en jaren doorwerken. Verder is ook burgerschap een belangrijk ‘wapen’ om het gedrag van leerlingen op een ander niveau te brengen en leerlingen waarden zoals respect bij te brengen. We integreren burgerschap in ons onderwijs en hebben een matrix gemaakt met hoe we dit voor elk vak voldoende kunnen doen.” Tenslotte hebben ook de nieuwe afspraken over mobieltjes op school - ‘thuis of in de kluis’ – er toe geleid dat zich minder online pestincidenten voordoen, voegt Geert toe.
Korte lijntjes
Inzetten op preventie kan echter nooit alle pestincidenten voorkomen, benadrukt Geert. “Geen enkele school blijft hier helemaal van gevrijwaard. En dan, als zich een dergelijk soms heftig incident voordoet die de school op zijn kop zet, is opnieuw samenwerking met partners heel belangrijk. Wij kregen er bijvoorbeeld mee te maken dat sexy foto’s van een leerlinge online werden gedeeld. Dit had een grote emotionele impact op dit meisje en zij wilde niet meer naar school. De dader was onbekend. In dit soort complexe gevallen heb je als school niet altijd voldoende handvatten hoe hier goed op te handelen, en moet je snel schakelen. Dan zijn korte lijntjes met bijvoorbeeld ouders, jeugdzorg en de politie – we hebben hier een zogenaamde adoptieagent – essentieel. Zij kunnen meedenken en adviseren.“
In bovenstaand geval probeerde de school te achterhalen wie de dader was, waarbij ook gebruik werd gemaakt van het netwerk van de sfeerkeepers. Toen de dader boven water kwam, volgde een gesprek met zijn ouders erbij. “We houden de pester hierbij altijd een spiegel voor: waarom heb je het gedaan, wat had je anders kunnen doen en wat beloof je te veranderen?”, stelt Geert. “In veel gevallen helpt dit. Soms is er toch herhaling - zoals ook in dit voorbeeld - waarna je opnieuw met de leerling aan de slag gaat. Uiteindelijk zijn in de genoemde voorbeeldcase opnieuw foto’s opgedoken. Dan volgen hardere maatregelen; de politie is ingeschakeld. Het is toen gestopt; anders was ook een (tijdelijke) schorsing een reële optie.” Het betrekken van de kernpartners heeft de school ook in dit geval erg geholpen, onderstreept Geert. “Dit geldt ook als het gaat om de zorg voor gepeste leerlingen. Er zijn in deze case veel gesprekken geweest met het meisje, ook met de ouders erbij. Naast eigen mentoren hebben we hiervoor een krachtig ondersteuningsteam van gekwalificeerde mensen die goed kunnen ondersteunen en leerlingen weerbaarder helpen worden.”
Speerpunt nummer één
Inzetten op preventie en het goed handelen bij (pest)incidenten blijft de komende tijd speerpunt nummer één op het BC Broekhin. Geert: ‘Want mijn uitgangspunt is: als school moet je altijd kritisch blijven op hoe je dingen aanpakt en blijven streven naar beter. De komende tijd willen we bijvoorbeeld onderzoeken hoe we de geformuleerde visie voor sociale veiligheid en pedagogisch klimaat nog meer handen en voeten kunnen geven binnen de teams.”
“In dit kader zouden we wel behoefte hebben aan meer structurele, in plaats van de incidentele gelden die we nu hiervoor ontvangen,” benadrukt Geert. “Zodat we langdurig beleid kunnen maken en een stevig fundament kunnen neerzetten op het vlak van rust en veiligheid; een kernvoorwaarde om verder te kunnen bouwen aan goed onderwijs. Dit laatste wordt echt nog onvoldoende belicht.”
Een laatste tip voor scholen die hier ook verder mee aan de slag willen is volgens Geert: “Wil je je ontwikkelen, wees dan open over wat er speelt, ga het gesprek hierover aan en vraag feedback aan mensen in de school en je kernpartners. Alleen zo weet je waar je staat en kom je verder. Bij ons heeft dat tot nu toe – zoals we ook terugkrijgen van partners – zeker geleid tot resultaat, tot meer rust, veiligheid en verbinding.”