Het schoolexamen in coronatijd; véél minder toetsen, of thuis toetsen

Louis Dalenberg kan moeilijk inschatten in hoeverre zijn examenleerlingen achterstand hebben opgelopen. De examensecretaris van het Houtens (basis, kader, tl): “Bij mijn vak, economie, is het beeld heel divers. Er zijn leerlingen die het gewoon weer oppakken, bij anderen is de stof na de zomervakantie deels weggelekt.” Toen de lockdown kwam, zat de school binnen twee dagen op Teams. “Dan vang je al heel wat op. Bovendien: onze derdejaars zouden twee weken op stage gaan en een week naar het buitenland. In plaats daarvan kregen ze gewoon les. Dat zal hebben geholpen.”

Extra steunlessen

Ook bij het Eerste Christelijk Lyceum (ECL, havo, atheneum, gymnasium) is het afwachten. Ronald de Swart, secretaris eindexamen en leraar wiskunde: “We hebben momenteel onze eerste toetsweek van dit schooljaar, dus het is best spannend.” Wat hem enigszins gerust stemt: 4 havo en 5 vwo hebben vorig schooljaar gewoon alle schoolexamentoetsen kunnen maken, inclusief de herkansingen. “We hebben toen besloten om ons vooral te concentreren op schoolexamentoetsen. In overleg met de secties en met instemming van de MR is voor een aantal vakken het PTA aangepast. Soms ging het om minder leerstof, soms om een andere manier van afnemen.” Aan het begin van dit schooljaar kregen leerlingen van alle jaarlagen extra steunlessen aangeboden in een aantal vakken.

Felle discussies

Ook het Houtens keek kritisch naar de toetsen. Dalenberg: “We hebben felle discussies gehad over het aantal toetsen en ik heb een keer uitgebreid met de VO-raad gesproken over de negen actielijnen. Uiteindelijk hebben we de richtlijnen voor het PTA aangepast. We hebben nu, begin oktober, in de vierde klas nog geen enkele toets afgenomen. We hebben geen tussentoetsen, subtoetsen of werkboekbeoordelingen. En we gingen van drie periodes naar twee, met dus maar twee toetsweken.” Dalenberg voelt zich hierin gesteund door OCW. “In hun richtlijnen staat dat schoolexamentoetsen afsluitend moeten zijn. De afgelopen twintig jaar zijn veel scholen allerlei tussentoetsen gaan afnemen. Wij zijn nu teruggegaan naar de basis, heel overzichtelijk.” Hij citeert ook vakliteratuur : “Het is wetenschappelijk bewezen dat meer toetsen niks extra’s oplevert.”

Versobering

In feite besloot het Houtens al vóór de uitbraak van corona om het schoolexamenregime kritisch te bekijken. “Bij economie was de versobering al doorgevoerd en we zouden we bij de examens in mei zien wat het effect daarvan was. Helaas gingen de examens niet door. We hebben corona gebruikt om het draagvlak voor deze verandering verder te vergroten. Tijdens de toetsweek half maart hebben we tegen onze leraren gezegd: je moet een minimaal aantal eindtermen per vak afgesloten hebben. De andere dingen doe je niet, dan hoeven de kinderen ook minder vaak naar school te komen. Dat is gebeurd. Inmiddels hebben we een soberder PTA.”

Teams

Beide scholen hebben het online lesgeven inmiddels goed in de vingers. Scenario’s voor als dit schooljaar de school weer (deels) zou moeten sluiten, baseren zich dan ook grotendeels op Teams. De Swart: “De omschakeling naar online gaat soepel. Iedereen weet wat hij moet doen, maar we zijn er wel achter gekomen dat het fysieke onderwijs veel beter aanslaat bij de leerlingen. Zij vertellen dat ze het lastig vonden om thuis gemotiveerd te blijven voor schoolwerk.” Zijn collega Nelleke Bouma, beleidsmedewerker en secretaris eindexamen: “Docenten misten het echte contact en de interactie.”

Thuis meekijken

De mentoren informeren hun klassen over veranderingen in de werkwijze en ouders worden met nieuwsbrieven en mails op de hoogte gehouden. Op het ECL bespreekt de examencommissie voorafgaand aan de toetsweek wat er naar leerlingen en ouders gecommuniceerd moet worden over de afname van de schoolexamentoetsen.
Het valt op beide scholen nog mee met de thuiszitters. “Iets meer dan normaal”, schat Dalenberg in. In klassen met gezonde afwezigen wordt Teams aangezet, zodat zij kunnen meekijken. Er zitten tien leraren thuis in afwachting van een test. “Daardoor is het wel wat rommelig.” Bij het ECL springt één 4 havo-klas eruit: hier testten vijf leerlingen en twee docenten positief. Toen een aantal andere leerlingen ook klachten kreeg, is deze klas de laatste twee weken voor de herfstvakantie geswitched naar online les. Bouma: “Er is intensief contact met de GGD. Bij eventuele maatregelen worden personeel, leerlingen en ouders per mail op de hoogte gesteld.”

Corona-herkansing

Op het ECL geldt in de normale situatie dat als je een schoolexamen inhaalt, je datzelfde schoolexamen niet ook nog eens mag herkansen. In uitzonderlijke gevallen wordt daar weleens een uitzondering op gemaakt. Op het Houtens mogen ingehaalde toetsen wel worden herkanst. Maar wat te doen als leerlingen een hele toetsweek thuis zitten? Dat is lastig, zegt Dalenberg, want na de toetsweek gaan de lessen weer door. “Het inhalen van vijf of zes toetsen kan niet op achtereenvolgende dagen, daar gaan een paar weken overheen. Daar hebben we eigenlijk geen regel voor. En als je een toets niet gemaakt hebt, valt er niets te herkansen. We gaan in de examencommissie bespreken of we daar een mouw kunnen aanpassen. We willen hier met enige ruimhartigheid mee omgaan.” De school heeft nu wel een speciale corona-herkansing, met lesstof uit de lockdownperiode. “Voor zo’n wijziging heb je de goedkeuring van de MR nodig. Het is een mooie optie voor kinderen die in quarantaine zitten.”

Thuis toetsen

De scholen willen zeker vermijden dat leerlingen met verkoudheidsklachten zich gedwongen voelen om tóch naar school te komen. Het ECL vond een manier om hen toch schoolexamentoetsen te laten afleggen: dat kan thuis. De eindexamenleerlingen hadden voor de lockdown net de laatste toetsweek achter de rug. Leerlingen mochten daarna naar school komen voor een herkansing. Wie niet kon komen vanwege klachten of een kwetsbaar gezinslid, maakte de schoolexamentoets thuis, op hetzelfde moment als zijn klas. Voor de zomervakantie ging dat nog redelijk ‘ouderwets’: een leraar bracht het examen in een verzegelde envelop bij de handvol betreffende examenleerlingen thuis. De surveillance liep via Teams. De Swart: “De leerling maakte voor de camera de envelop open en ging aan het werk. We zagen ook de kamer waarin hij zat. Na afloop kwam een leraar het examen in de wederom verzegelde envelop ophalen.”

Exam.net

Tijdens de laatste toetsweek in juni voor 4 havo en 5 vwo stapte ECL over op exam.net. Inmiddels doen ook 5 havo en 6 vwo mee. De Swart: “De docent maakt een account aan in een beveiligde omgeving en zet de toets klaar. De leerling krijgt een code en opent het examen. Als hij die omgeving voortijdig verlaat, wordt het examen afgebroken. Wij surveilleren via Teams op de mobiel van de leerling; dat onderdeel hebben we zelf toegevoegd. De mobiel staat schuin achter de leerling zodat we zijn werkplek zien.” Bij echte schrijfvakken zoals wiskunde, economie en natuurkunde werkt de leerling op papier en scant hij daarna zijn werk via een programma in exam.net. De vakdocent haalt daarna zijn werk uit het systeem. Bouma: “We waren eerst wat huiverig, maar zagen al gauw de voordelen: het is op maat en relatief eenvoudig te organiseren. We voorkomen hiermee dat leerlingen die door omstandigheden niet naar school kunnen komen, een tsunami van inhaaltoetsen op zich af krijgen.”

Vertrouwen

Beide collega’s beoordelen exam.net als redelijk veilig. De Swart: “De leerlingen voelen dat wij hen vertrouwen geven en gaan er serieus mee om. Bovendien: in een examenzaal kan ook iets gebeuren.”
De betrokken collega’s moeten wel worden getraind. “En er is een risico dat bij de leerling thuis het internet uitvalt”, zegt De Swart. “Ik kan me voorstellen dat we dan het gemaakte werk ongeldig verklaren. Dan wordt het toch opnieuw maken op school.” En dan de privacy: de leerling moet ermee instemmen dat hij en zijn werk worden gefilmd. Tot nu toe besloot één ECL-leerling dat zij liever al haar toetsen later op school wilde inhalen. Zij vond het een onprettig idee dat een docent(e) 2,5 uur naar haar zat te kijken.