Heterogene brugklassen op @Forum: 'Als je leerlingen groei wilt bieden, vraagt dat iets van hoe je je onderwijs inricht'

Het @Forum is een relatief nieuwe school (opgericht in 2016) voor mavo (klas 1/m 4), havo en vwo (onderbouw). Alle leerlingen worden hier – op basis van het schooladvies en contact met de groep 8-leerkrachten – in de eerste twee schooljaren in een heterogene brugklas mavo-havo of havo-vwo geplaatst. Deze brugklassen stimuleren de brede groei van leerlingen, een belangrijk doel in de schoolvisie. Marinus: “Leerlingen volgen hier vaklessen in mavo-, havo-, of vwo-richting, maar daarnaast ook vakoverstijgende projecten, waarbij leerlingen uit verschillende richtingen samen aan een thema werken. Ook is het mogelijk om in een talentroute masterclasses en workshops te volgen op allerlei vlakken, zoals robotica, sport of schilderen. Ėn kunnen leerlingen een of meerdere vakken in een andere onderwijsrichting volgen.”

Leerlingen komen binnen hun eigen klas zo met verschillende vakgebieden en onderwijsrichtingen in aanraking, vertelt Marinus, en werken samen met leerlingen van andere onderwijsrichtingen. “Het vergroot hun motivatie. Ze kunnen van elkaar leren en zien bijvoorbeeld: mijn klasgenoot volgt dat vak in die onderwijsrichting, dat wil ik ook proberen. En heel belangrijk: we zien dat het zorgt voor persoonlijke groei. Leerlingen leren samen te werken in diverse groepen en ontdekken dat iedereen zijn of haar eigen kwaliteiten heeft en hiermee een bijdrage levert, ongeacht de onderwijsrichting die ze volgen. Het vergroot hun sociale vaardigheden en zelfvertrouwen.”

De meest passende richting

Ook het uitstel van selectie is een groot voordeel, vindt Marinus: “Het schooladvies komt natuurlijk erg vroeg. We kunnen dit advies niet uitstellen, maar wel het besluit over de definitieve stroom voor leerlingen. Wij geloven dat we na de twee brugklasjaren op basis van de brede groei van leerlingen beter kunnen vaststellen welke richting het beste past. Leerlingen worden in deze twee jaar ook intensief begeleid en gevolgd. We werken hierbij bijvoorbeeld met coachgesprekken met leerlingen over waar ze naar toe willen werken. Leerlingen krijgen dan halverwege leerjaar twee een voorlopig vervolgadvies; aan het einde van dat jaar komt er een vervolgbesluit, waarna de leerlingen worden ingedeeld in (meer) homogene klassen.”

De brede groei en uitstel van selectie die heterogene brugklassen bieden, is volgens de school voordelig voor alle leerlingen. “Het is voor alle leerlingen belangrijk dat ze de tijd krijgen om te groeien naar de meest passende onderwijsrichting, zonder dat dit tot discontinuïteit in hun ontwikkeling of verplaatsing naar bijvoorbeeld een andere school moet leiden. En dit geldt zeker voor leerlingen met een meer kwetsbare achtergrond, waarbij de ondersteuning van de schoolgang minder vanzelfsprekend is en hulpbronnen minder voorhanden zijn. Het is voor hen zeer helpend om meer tijd te krijgen om het meest passende pad te ontdekken.”

Voetnoot

Hierbij geldt wel een belangrijke voetnoot, aldus Marinus. “Het verhaal is toch vaak dat leerlingen zo naar een ‘hoger niveau’ kunnen. Maar het is geen kwestie van ‘hoger’ of ‘lager’. Alle onderwijsrichtingen zijn gelijkwaardig, het gaat erom dat leerlingen via de heterogene brugklas de kans krijgen te ontdekken: dit past bij mij. Als een leerling bijvoorbeeld havo probeert en merkt dat dit niet werkt, dan heeft hij of zij simpelweg die ontdekking gedaan. Dat is ook weer groei. Het is goed om dit te benadrukken, ook richting ouders. Het zit heel erg in ons denken dat je je ‘omhoog’ moet werken. De overheid heeft ook lang deze boodschap gegeven, dit moet echt worden gewijzigd. Er komt nu een kentering op gang gelukkig, we zien dat praktisch opgeleiden een steeds sterkere positie krijgen op de arbeidsmarkt en dat deze beroepen gelukkig meer aanzien krijgen, en daarmee ook de praktische opleiding.

In deze is het ook heel belangrijk zorgvuldig te blijven kijken naar de taal van de school en daarmee van het onderwijs. Bij ons spreken we bijvoorbeeld niet van 'afstromen' en 'opstromen' maar van het neutrale 'doorstromen'. Hier kleeft tenminste geen kwalificatie aan.”

Belangrijke voorwaarden

De overheid heeft ook een belangrijke rol om kansengelijkheid te stimuleren via onder meer heterogene en brede brugklassen, onderstreept Marinus. “Essentieel in dit verhaal is dat er een goede langetermijnvisie komt over hoe we onderwijs en arbeidsmarkt zien in ons land, in het licht van de vele ontwikkelingen die plaatsvinden en te verwachten zijn. En dat je als overheid en sector vervolgens bepaalt welke faciliteiten en middelen dan nodig zijn. Heterogene brugklassen zijn wat mij betreft een belangrijk onderdeel van die visie; we hebben dan investeringen vanuit de overheid nodig om dit vorm te kunnen geven. Op @Forum hebben we bijvoorbeeld kleine klassen van ongeveer 22 leerlingen. We hebben echt gekozen om hierin te investeren, maar dit vraag ook wat van de overheid."

Belangrijke voorwaarden om heterogene brugklassen te kunnen aanbieden zijn daarnaast draagvlak in de school en docenten die goed kunnen differentiëren, stelt Marinus. “Wil je dit als school organiseren, dan moet je hier de tijd voor nemen, het hier eerst heel goed met elkaar over hebben en een visie op papier zetten: hier willen we naar toe. En voor alle mensen in het team aandacht hebben, ook voor degenen met twijfels. Na invoering is het belangrijk te blijven investeren in de docenten van deze gemengde brugklassen. Zo organiseren we veel lesbezoeken door docenten onderling en hebben we ook een docentcoach in dienst waar leraren het horizontale gesprek mee voeren over maatwerk.”

Tenslotte moeten we af van het denken enkel in cijfers en rendementen, voegt Marinus toe. “Wij willen de brede groei van leerlingen stimuleren, welke kant zich dit dan ook op ontwikkelt. Bij de ontwikkeling van de leerlingen kijken wij graag volgens de drieslag van Biesta: kwalificatie – socialisatie – personificatie. Het past daarom niet om eenzijdig naar de kwalificatie te kijken. Hiermee doe je leerlingen en docenten te kort.

Wij hopen de heterogene klassen in de toekomst uit te kunnen breiden en verder te kunnen brengen. Want het is prachtig om te zien wat het voor leerlingen betekent.”