Op het Libanon Lyceum in Rotterdam fluctueert het aantal afwezigen door corona enorm. “Er is geen peil op te trekken”, vertelt Daphne Roelofs, docent economie en mentor. “Het ene moment heb je acht afwezigen in je klas, het andere moment geen enkele. We hebben een periode gehad dat 20 tot 25 procent van de leerlingen afwezig was.” Het ging daarbij voornamelijk om leerlingen die in quarantaine moesten vanwege anderen; het aantal besmettingen onder leerlingen bleef tot nu toe bescheiden. Van de 120 leraren zijn er inmiddels ongeveer acht afwezig geweest in verband met corona.
Geen grote achterstanden
Voor zover Daphne Roelofs kan overzien, heeft de regelmatige afwezigheid van leerlingen ook in de (voor)examenklassen nog niet tot grote achterstanden geleid. “We zien in de hele school wel dat de motivatie momenteel wat minder is. Het gedoe met mondkapjes en handen schoonmaken brengt ook onrust. Daarom halen we zoveel mogelijk bronnen van afleiding weg. In de hele bovenbouw moet iedereen nu voor elke les z’n mobiel in een speciale tas doen. Dat vinden leerlingen niet altijd leuk, maar het helpt wel.”
Aantal toetsversies beperken
Het team besefte dat de afwezigheid tijdens toetsweken ingrijpende gevolgen kan hebben. “Als een leerling tien dagen in quarantaine moet, mist hij een hele toetsweek. Dat betekent dat hij acht of negen toetsen moet inhalen, in een periode waarin de lessen alweer gaan over nieuwe onderdelen. Dat is allemaal bijna niet in te plannen. En collega’s moeten dan allerlei nieuwe toetsversies gaan maken. Het toetsen inhalen zou leerlingen en leraren zóveel extra werk opleveren.” Daarom werd besloten dat leerlingen die vanwege corona thuis zitten en niet ziek zijn, thuis toetsen mogen maken.
Groeidocument
Het toetsprotocol (zie kader) moet dit allemaal in goede banen leiden. Hierin staat precies onder welke voorwaarden leerlingen thuis toetsen mogen maken en welke stappen daarvoor nodig zijn. Roelofs maakte dit protocol vanuit de werkgroep Afstandsonderwijs samen met een andere leraar economie en de adviseur kwaliteit. De schoolleiding en de examensecretaris bekeken verschillende concepten en kwamen met suggesties. Er verschenen wel vijftien versies van het document, maar kort na de herfstvakantie trad het echt in werking. Het protocol is echter nog steeds een groeidocument: het wordt gaandeweg waar nodig aangepast. Daarbij spelen de ervaringen van leerlingen én supervisors een belangrijke rol.
Met behulp van een beslisboom zien leerlingen snel of ze in aanmerking komen voor thuis toetsen. Ze zoeken in de boom hun eigen positie (bijvoorbeeld: ik heb een huisgenoot met corona-gerelateerde klachten) en zien dan of thuis toetsen een optie is.
In het protocol staat hoe en wanneer leerlingen moeten worden aangemeld voor een online toets, en welke apparatuur en stappen nodig zijn. De leerling opent Teams op zijn mobiel en plaatst de telefoon zodanig achter zich, dat de surveillant een goed beeld van hem heeft. Hij meldt zich aan op exam.net en krijgt via deze site de vragen binnen. Via dit programma kan hij ook vragen stellen aan de leraar. Na afloop kan hij via een QR-code zijn antwoordvellen inscannen en versturen.
Daphne Roelofs: “We hebben bepaalde aspecten die wel belangrijk zijn maar niet relevant voor leerlingen, niet vermeld in het protocol. Zoals welke processen van welke programma’s we gebruiken en hoe we surveillanten goed instrueren. Voor dat soort zaken hebben we checklijstjes gemaakt.”
Supervisors
Er zijn vijf supervisors, Roelofs en vier andere docenten, zij verwerken alle inschrijvingen en delen surveillanten in. Tijdens de afname ondersteunen de supervisors de surveillanten en controleren zij of de protocollen goed worden doorlopen. De supervisors helpen de surveillanten ook bij problemen of onduidelijkheden. “De supervisors zijn mensen die de procedure goed kennen, die handig zijn met ict en knopen durven doorhakken. Als er iets misgaat, kunnen zij snel handelen.” Voordat surveillanten een belangrijke beslissingen nemen, zoals het voortijdig stopzetten van een toets, overleggen ze eerst met een supervisor.
Twee examensecretarissen
Roelofs nam de rol van de examensecretaris op zich voor de online afgenomen toetsen; de huidige examensecretaris speelt die rol bij de toetsen op school. Roelofs: “Dit hebben we zo geregeld omdat we wilden dat allebei de processen goed uitpakken. Ik heb tijdens de afnames ook veel telefonisch contact met de examensecretaris. Dat gaat bijvoorbeeld over het ontvangen van de toetsbestanden zodat deze in exam.net verwerkt kunnen worden en over de proces-verbalen die bij elke toetsafname worden opgemaakt. Daarin staat alle basisinformatie en is de checklist voor surveillanten bijgevoegd.”
Toetsen op hetzelfde moment
De toetsen worden thuis op hetzelfde moment afgenomen als op school en ze zijn identiek. Roelofs: “Dat betekent dat we alleen de originele toets, een inhaalversie en een herkansingsversie moeten maken. Door de toetsen tegelijkertijd af te nemen voorkomen we dat we ook nog versies voor thuis moeten maken.” De school wil dat beide toetsafnames zoveel mogelijk gelijk zijn. Daarom maken de leerlingen ook thuis hun toetsen op papier. Deze scannen ze daarna via een QR-code in. Via Microsoft Teams op de mobiel van de leerling kijkt een surveillant toe.
Door de toetsen tegelijkertijd af te nemen, voorkomen we dat we ook nog versies voor thuis moeten maken.
Alles wordt opgenomen
De eerste digitale ronde liep goed. “We hebben in totaal ruim honderd online toetsen afgenomen bij 15 tot 20 leerlingen.” Volgens Roelofs wenden alle betrokkenen snel aan de procedure. Bij één leerling viel de internetverbinding uit. Deze casus ligt ter beoordeling bij de examencommissie. “We nemen alles op via Teams. De examencommissie bekijkt de beelden en bepaalt wat ze daarmee doen.” Bij de online aanmelding moeten ouders akkoord gaan met de opnames. De beelden worden maximaal 45 dagen opgeslagen. Alleen de examencommissie en de directie kunnen hierbij en ze worden alleen gebruikt om onregelmatigheden te controleren die door de surveillant zijn vastgesteld.
Internet zelf regelen
Ouders en leerlingen kregen via de mail informatie over het toetsprotocol. De mentoren spraken de procedure ook door met alle klassen. “Het was krap: het protocol kwam de donderdag voor de herfstvakantie uit en de vrijdag na de vakantie zijn we al gestart met thuis toetsen. We hebben de leerlingen wel gewaarschuwd dat er in het begin misschien even iets mis zou kunnen lopen. Gelukkig viel dat mee.” Een aantal leerlingen had tijdens de lockdown al een laptop van school geleend en dat gebeurde nu opnieuw. “Internetverbinding moeten de gezinnen zelf regelen. We hebben ouders en leerlingen duidelijk verteld dat we het online toetsen als service aanbieden. Het is geen verplichting en het is alleen voor leerlingen die met een geldige reden thuis zitten. Kan iemand niet aan de voorwaarden voldoen, dan doen we het niet.”
We hebben duidelijk verteld dat we het online toetsen als service aanbieden. Het is geen verplichting en alleen voor leerlingen die met een geldige reden thuis zitten.
Huiverig
Vooraf waren veel docenten huiverig voor het thuis toetsen, vertelt Roelofs. “Ze waren bijvoorbeeld bezorgd over eventueel spieken. Maar ik hoor nu vooral positieve reacties. Het protocol geeft hen ook vertrouwen. Vorig schooljaar hebben we ook online getoetst, maar toen hadden we minder duidelijke afspraken gemaakt en ontstond er een beetje wildgroei. Nu hebben we één duidelijke lijn.”
Lesgeven vanaf thuis
Het Libanon Lyceum heeft ook een oplossing bedacht voor wanneer leraren thuis zitten vanwege corona. Op de borden in alle lokalen hangen een camera en microfoon. Leraren die wel in staat zijn om les te geven, doen dat via Teams. De school heeft drie externe surveillanten ingehuurd via een uitzendbureau; mensen die een onderwijsopleiding doen of hebben gedaan. De surveillant start Teams op en de docent geeft van huis uit les. De surveillant ondersteunt de les en let erop dat de leerlingen deze echt volgen.
Thuis lessen volgen
Docenten in de klas hebben Teams ook aan staan, voor leerlingen die thuis zitten en niet ziek zijn. Een aantal leerlingen zit standaard thuis, omdat zijzelf of iemand in hun gezin kwetsbaar is. Roelofs: “Maar de focus ligt op de fysieke les. We passen de lessen niet aan voor mensen die ze vanaf thuis volgen. Leerlingen kunnen wel via de chat vragen stellen. De docent beslist op welk moment hij die beantwoordt.”
Geen oplossing voor lockdown
Roelofs ziet online toetsen als een mooie oplossing, maar niet voor alle situaties. “Het kan prima wanneer de scholen open zijn. Maar als de school onverhoopt helemaal op slot zou gaan, is deze manier van toetsen geen optie. Wij plaatsen maximaal drie leerlingen bij één surveillant, om zeker te zijn dat de online toets zonder onregelmatigheden wordt afgesloten. Als alle leerlingen online toetsen heb je zoveel surveillanten nodig, dat is ondoenlijk. We kunnen docenten ook niet vanuit huis laten surveilleren, want dan hebben ze geen supervisor om mee te kijken en hen te ondersteunen.”
Zij raadt collega-scholen die ook online toetsen willen opzetten, aan om vooral te kijken naar de betrouwbaarheid van programma’s. “Test ze. Loop desnoods het hele proces een keer door met een paar leerlingen uit de leerlingenraad, zodat je eventuele problemen meteen kunt oplossen.”