Aandacht voor motivatie en welbevinden leerlingen blijft nodig

Eind november werd het kwartaalonderzoek jongeren gepubliceerd, dat deel uitmaakt van het gezondheidsonderzoek COVID-19 van het netwerk GOR. Voor dit onderzoek vulden ruim 5000 jongeren (12-25 jaar) in september 2023 een vragenlijst in. Belangrijke conclusie in dit onderzoek is dat veel jongeren het gevoel hebben dat ze achterlopen. In hun antwoorden beschrijven ze vaak leerachterstanden en het gevoel dat ze een belangrijk deel van hun leven hebben gemist. De druk die de leerachterstand geeft, kan veel stress geven. Daarnaast noemen jongeren dat het contact met vrienden tijdens de coronatijd is verwaterd en dat ze nog erg moeten wennen aan grote groepen. Ook vinden ze het lastig om met onbekenden te praten. Jongeren ervaren ook mentale gevolgen, zoals blijvende negatieve gevoelens, smetvrees en angst voor nieuwe maatregelen.

Uit de cijfers komt dan ook naar voren dat meer jongeren hun mentale en lichamelijke gezondheid als matig of slecht ervaren. Het percentage jongeren met mentale en/of lichamelijke klachten is toegenomen ten opzichte van vorig jaar (hierbij kijkend naar de resultaten van de metingen in september 2022 en 2023). De afgelopen drie maanden is ook een stijging te zien van het aantal jongeren dat zich eenzaam voelt (45% in juni tegenover 49% in september). Het aantal jongeren dat serieus aan zelfdoding dacht in de drie maanden voorafgaand aan de septembermeting steeg van 14% naar 17%. Ook had 56% van de jongeren lichamelijke klachten, vergeleken met 52% in juni. Daarmee zijn zelfdodingsgedachten en lichamelijke klachten op hetzelfde niveau als in de piek van maart 2021, net na de laatste lockdown.

Een recente meting van het 'Health Behaviour in School-aged Children-onderzoek' geeft eenzelfde beeld: veel jongeren die deelnamen aan dit onderzoek geven aan te kampen met emotionele problemen of aandachtsproblemen. Dit aandeel is sinds 2017 bovendien fors gestegen. Zo geeft ruim 30% van de voor dit onderzoek bevraagde vo-leerlingen in 2023 aan emotionele problemen te hebben, ten opzichte van 19% in 2017 en 28% in 2022. De HBSC-onderzoekers zien ook een verband tussen deze ontwikkelingen en de toegenomen druk door schoolwerk en diverse maatschappelijke gebeurtenissen.

Deze resultaten sluiten ook aan bij de uitkomsten van de vijfde voortgangsrapportage van het NP Onderwijs. Uit deze rapportage komt naar voren dat een meerderheid van de bevraagde schoolleiders vindt dat het welbevinden van hun leerlingen sinds de start van dit programma is verbeterd. Een aanzienlijk deel van hen maakt zich echter ondanks deze verbeteringen nog altijd zorgen over het welbevinden en de motivatie van hun leerlingen. Dit zien we met name in het vo.

Werken aan welbevinden en motivatie 

De onderzoeken bevestigen dat het welzijn en de motivatie van leerlingen blijvend onze aandacht nodig hebben. De VO-raad blijft hierbij scholen ondersteunen in hun inzet op dit thema, en werkt hiervoor met verschillende partijen samen. We maken ons samen met Gezonde School en de Coalitie Welbevinden sterk voor een schoolbrede integrale aanpak om het welbevinden van leerlingen te versterken.

In november verscheen een special 'Werken aan Welbevinden' bij Didactief met achtergrondartikelen en verwijzingen naar praktische handvatten. Daarnaast kunnen scholen van 4 maart tot en met 15 april 2024 weer ondersteuningsaanbod bij Gezonde School aanvragen via Mijngezondeschool.nl. Houd hiervoor de website Gezondeschool.nl in de gaten. Ook organiseren we, namens de kenniscommunity NP Onderwijs, regelmatig webinars. Op 14 december staat een webinar over eenzaamheid bij jongeren op de agenda.

Met onder andere Jeugdzorg Nederland, Sociaal Werk Nederland en de jeugdgezondheidszorg wordt gekeken waar we de inzet op collectieve preventie samen met het onderwijs nog meer kunnen versterken.