Ambitieuze doelen voor basisvaardigheden in het funderend onderwijs

Leerlingen op het havo en vwo moeten ook aan hogere eisen voldoen. Over vijf jaar moeten havo-leerlingen aan het einde van hun opleiding minimaal niveau 3F halen en voor vwo’ers is dat 3F voor rekenen en 4F voor taal.

Beleidsdoelen zijn geen doelen voor individuele scholen

De minister heeft met het Masterplan Basisvaardigheden een breed en ambitieus programma ingericht met het doel dat alle leerlingen de basis beheersen om mee te kunnen doen in de samenleving. De minister geeft zelf aan dat de geformuleerde doelen zeer ambitieus zijn. ‘Met passende tussendoelen wordt tussentijds bekeken of we op koers liggen of dat bijsturing van de plannen, doelen op het tijdpad nodig is, aldus de minister. ‘ De doelen zijn beleidsdoelen en geen doelen voor individuele scholen. De scholen zijn zelf aan zet om te bepalen wat realistische doelen voor hen zijn. De VO-raad ondersteunt deze lijn van de minister en onderstreept dat deze beleidsdoelen – ook door de inspectie – niet één-op-één kunnen worden doorvertaald naar doelen voor individuele scholen.

Oproep VO-raad

De VO-raad heeft in aanloop naar het debat een oproep gedaan aan de Vaste Kamercommissie OCW voor het integreren en verankeren van het referentiekader taal en rekenen in de kerndoelen en examenprogramma’s, zodat elke onderwijsprofessional weet wat er te doen staat. Ook houden we een pleidooi voor snel uitzicht op structurele financiering van alle scholen voor versterking van de basisvaardigheden zodat elke school hier werk van kan maken. Daarnaast heeft de VO-raad gepleit om de opleidingsduur van het vmbo te verlengen met een jaar, om zo leerlingen in het vmbo meer tijd te geven om te bouwen aan een stevig fundament.

Steun voor voortvarende aanpak herziening curriculum

Voor de VO-raad ligt daarbij de allerhoogste prioriteit op dit moment bij de herziening van het curriculum. Om duurzaam de basisvaardigheden te versterken hebben scholen op de eerste plaats behoefte aan actuele en duidelijke kerndoelen en examenprogramma’s, en examens die representatief zijn voor de kennis en vaardigheden die het vervolgonderwijs en de arbeidsmarkt vragen, zodat helder is wat leerlingen moeten kennen, kunnen en ervaren. We ondersteunen dan ook de voortvarende aanpak die de minister daarin kiest.  

Het werken aan de basisvaardigheden is een collectieve verantwoordelijkheid van alle professionals in de school. Iedereen in en om de school moet dat in het vizier hebben. Het onderwijs heeft daarbij behoefte aan een eenduidige, duidelijke meetlat waarbij helder is waar leerlingen staan in hun ontwikkeling. Een apart referentiekader taal en rekenen naast kerndoelen en examenprogramma’s geeft in de praktijk onvoldoende houvast en zorgt in de scholen voor onduidelijkheid wat er precies van elke onderwijsprofessional wordt gevraagd op het gebied van basisvaardigheden.

Meer tijd voor vmbo-leerlingen

De VO-raad heeft, gezien de groeiende taalachterstanden waarmee leerlingen het onderwijs binnenkomen, zorgen over de haalbaarheid van niveau 2F voor met name basis- en kaderleerlingen in het vmbo. Hoe terecht de ambitie ook is, het is evident dat er een groot gat zit tussen het vastgestelde streefniveau aan het eind van het gehele vmbo (2F) en de huidige resultaten op stelselniveau zoals de Staat van het Onderwijs 2023 ook laat zien. Wij pleiten er dan ook voor om de vmbo-leerlingen meer tijd te geven in het voortgezet onderwijs in de vorm van het inrichten van een vijfjarig vmbo met een goede balans tussen algemeen vormende en beroeps- en praktijkgerichte vakken; beroeps- en praktijkgerichte vakken dragen bij aan de motivatie van jongeren én leveren een belangrijke bijdrage aan de toepassing en daarmee ontwikkeling van basisvaardigheden van leerlingen.

Risico op toetsdruk

Met de verplichte invoering van een leerlingvolgsysteem en deelname aan landelijke Peilonderzoeken neemt het aantal (verplichte) toetsen in met name de onderbouw toe. De VO-raad maakt zich nog steeds grote zorgen over het welbevinden van leerlingen. De toegenomen prestatie- en toetsdruk wordt gezien als een van de oorzaken voor het feit dat het welbevinden van leerlingen onder druk staat. De minister zal eind mei in de vierde voortgangsrapportage over het NPO zijn voornemens over het verminderen van toetsdruk kenbaar maken.

Monitorings- en evaluatieprogramma

In de Kamerbrief gaat de minister ook in op de voortgang die is geboekt op de diverse pijlers van het Masterplan basisvaardigheden. De minister heeft een uitgebreid monitorings- en evaluatieprogramma opgesteld, waarbij zowel kwantitatieve als kwalitatieve data en informatie wordt verzameld. Goede monitoring en tussentijdse evaluatie van deze beleidsdoelen dragen bij aan een goed en realistisch beeld op stelselniveau. De VO-raad waarschuwt wel voor de grote bevragingslast die een dergelijk omvangrijk monitorings- en evaluatieprogramma met zich meebrengt.

Ook worden in het programma onderzoeken gefaciliteerd met als doel om kennis te ontwikkelen wat werkt en niet werkt in de aanpak van de basisvaardigheden. In het voortgezet onderwijs is grote behoefte aan meer zicht op effectieve interventies; de menukaart met effectieve interventies voor de basisvaardigheden heeft op dit moment middelbare scholen nog weinig te bieden.