Dalende trend roken en alcoholgebruik scholieren gestagneerd
29 juni 2020
In het najaar van 2019 voerde het Trimbos-instituut het Peilstationsonderzoek Scholieren uit in groep 7/8 van het basisonderwijs en alle klassen van het voortgezet onderwijs. Hieruit blijkt dat het percentage scholieren dat ooit een sigaret heeft gerookt is gedaald van 54% in 1999 tot 17% in 2017. Deze forse daling is daarna echter gestagneerd: de meting in 2019 kwam ook uit op 17%. Iets soortgelijks komt naar voren als het gaat om alcoholgebruik: tussen 2003-2015 daalde het aandeel 12- t/m 16-jarige scholieren dat ooit had gedronken van 84% naar 44%. In 2019 gaf 47% van hen aan ooit alcohol te hebben gedronken.
Hetzelfde beeld komt ook terug in het onderzoek dat de GGD’en hebben gedaan in het kader van de Gezondheidsmonitor Jeugd onder vo-scholieren in de klassen 2 en 4.
Verschillen tussen opleidingsniveaus en regio’s
Beide onderzoeken laten zien dat er grote verschillen zijn tussen opleidingsniveaus en regio’s als het gaat om alcoholgebruik en roken bij scholieren. In het Peilstationsonderzoek vallen vooral de verschillen op in roken tussen opleidingsniveaus. Zo heeft 24% van de scholieren op het vmbo basis-/kaderberoepsgericht ooit gerookt versus 12% op het vwo. 4% van de leerlingen vmbo bb/kb en 0,5% van de vwo-leerlingen rookt dagelijks.
Uit de Gezondheidsmonitor Jeugd blijkt dat er ook grote regionale verschillen zijn. Als het gaat om het aantal jongeren dat aan ‘binge drinken’ heeft gedaan (5 of meer drankjes bij 1 gelegenheid in de afgelopen 4 weken) lopen de percentages uiteen van 11.4% tot 26.7%. Relatief lage percentages zijn te zien in meer stedelijke GGD-regio’s, terwijl hogere percentages te zien zijn bij meer plattelandsregio’s. Volgens de onderzoekers zijn mogelijke verklaringen hiervoor onder meer verschillen in omgevingsfactoren en achtergrondkenmerken van de jongeren.
Verdere inzet nodig
In november 2018 werd het Nationaal Preventieakkoord ondertekend dat zich richt op het terugdringen van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. Voor roken is de doelstelling voor jongeren dat er in 2040 geen enkele jongere meer rookt; voor alcohol moet het alcoholgebruik onder jongeren zijn gedaald tot maximaal een kwart van alle jongeren en moet het aantal jongeren dat te veel (binge) drinkt ook afnemen.
De cijfers van de in 2019 uitgevoerde onderzoeken onderstrepen volgens de betrokken organisaties dat op beide thema’s verdere stappen gezet moeten worden om deze doelstellingen te realiseren, zoals ook geconstateerd werd in de voortgangsrapportage van het Nationaal Preventieakkoord van 22 juni jl. Hierbij is een verdere gezamenlijke inzet nodig vanuit gemeenten, GGD’en, scholen, sportverenigingen, ouders, verslavingszorg, horeca en winkels. De organisaties vragen hierbij ook aandacht voor ‘nieuwe verleidingen’, zoals alcoholvrije dranken en lachgas.
In de onderwijssector is het voorkomen en aanpakken van het alcoholgebruik en roken onder leerlingen een belangrijk aandachtspunt. De afgelopen jaren zijn hier – met name via het landelijke programma Gezonde School – veel initiatieven op genomen, zowel op het vlak van voorlichting als wat betreft toezicht en handhaving. Vanuit het kabinet is daarnaast besloten om per 1 augustus 2020 alle schoolterreinen compleet rookvrij te maken. De VO-raad steunt als ondertekenaar van het Preventieakkoord de genomen maatregelen en benadrukt het belang van het tegengaan van alcohol- en tabakgebruik bij leerlingen.