De lessen uit de examencrisis in Maastricht

De examencrisis in Maastricht heeft blootgelegd dat de huidige verantwoordelijkheidsverdeling tussen extern toezicht en bestuur, en het bestaande instrumentarium van de inspectie weliswaar voldoen voor reguliere situaties, maar tekort schieten in een situatie van crisis. De problemen bij VMBO Maastricht geven aanleiding om de werkwijze, het toezicht en de regels tegen het licht te houden.

Uit de rapporten die vrijdag 14 december 2018 zijn gepubliceerd over de examenproblematiek bij VMBO Maastricht komt het beeld naar voren dat zowel interne toezichthouders, bestuur als schoolleiding flink zijn tekortgeschoten in hun opdracht de kwaliteit van het onderwijs en de toetsing en examinering te waarborgen. De inspectie heeft voorafgaand aan de examencrisis weliswaar conform de letter van de toezichtregels gehandeld, maar te weinig oog gehad voor signalen dat er iets aan de hand zou kunnen zijn met de schoolexamens.

Na specifiek onderzoek door de inspectie zijn zes afdelingen van VMBO Maastricht inmiddels zeer zwak verklaard.

Onnodig onrust veroorzaakt

Het – onder tijdsdruk – genomen besluit van de inspectie om alle centrale examens onmiddellijk ongeldig verklaren, de gebrekkige samenwerking met LVO en de wijze waarop ouders en leerlingen hierover geïnformeerd werden, heeft tot veel onrust geleid; onrust die mogelijk te voorkomen was geweest, constateert de Auditdienst Rijk. De dienst wijst er bijvoorbeeld op dat de inspectie er ook voor had kunnen kiezen om de diploma-uitreiking uit te stellen. De ADR is gevraagd om het handelen van de inspectie in deze situatie en het ter beschikking staande instrumentarium onder de loep te nemen en een oordeel te geven over de mogelijke verbeterpunten voor de inspectie.

De geëigende weg zou zijn geweest dat de inspectie een herstelopdracht aan het bestuur geeft. In afwijking van deze procedure heeft de inspectie direct een aantal taken en verantwoordelijkheden van het bestuur van LVO overgenomen, zonder dat hier een duidelijke legitimatie in wet- en regelgeving aan ten grondslag lag. De bewindslieden constateren echter dat de inspectie geen directe formele sturingsmogelijkheden heeft om op korte termijn maatregelen te treffen. Er is daarom aanvullend instrumentarium nodig om in crisissituaties adequaat te kunnen handelen.

Versterking examenorganisatie

De bewindslieden willen lering trekken uit de crisis in Maastricht voor de gehele sector en doen een aantal concrete voorstellen. Wat examinering betreft willen de bewindslieden de borging van de kwaliteit van de schoolexaminering een vast onderdeel laten worden van de gesprekken van de inspectie met de besturen. Daarnaast willen zij afspraken maken met de sector over de versterking van de examenorganisatie op scholen door een stevige set maatregelen te nemen. Deze mogen echter niet leiden tot de risico-regelreflex. Die versterking kan tot stand komen door de positie van de examensecretaris te verstevigen en door na te gaan of (ook) voor het voortgezet onderwijs de instelling van een examencommissie een goed idee zou kunnen zijn. Een formele afronding van het schoolexamen met ouders en leerlingen zou op elke school een standaardprocedure moeten worden.