Diner Pensant markeert start themacommissie Digitalisering

Het doel van de avond was tweeledig. Enerzijds was het de feestelijke markering van de overgang van de tijdelijke Adviesgroep Regie op ICT in de structurele themacommissie Digitalisering van de raden. Anderzijds was de avond bedoeld om het gesprek aan te gaan met alle aanwezigen over kansen en risico's van de digitale transitie in het onderwijs. Naast de leden van de themacommissie waren vertegenwoordigers van diverse samenwerkingspartners aanwezig, waaronder Kennisnet, SIVON en het ministerie van OCW. 

Afhankelijkheid van technologie 

Eerste spreker is Huib Modderkolk, onderzoeksjournalist van de Volkskrant, schrijver van bestseller ‘Het is oorlog maar niemand die het ziet’. Hij begint zijn betoog met de – vaak dodelijke – ongelukken met Toyota Camry’s rond 2010 in de Verenigde Staten. Chauffeurs die het overleefden, zeiden dat hun auto juist extra gas gaf als zij probeerden te remmen. Toyota riep 14 miljoen Camry’s terug, deed onderzoek maar vond niets. Ook NASA stond voor een raadsel. Uiteindelijk vonden ultieme software-experts een bug in de source-code. Modderkolk geeft nog een paar schrijnende voorbeelden over hoe groot de impact kan zijn van cyberincidenten.  

Ga ervan uit dat je gehackt wordt 

Modderkolk vroeg de aanwezigen om na te denken over hoe je als schoolbestuurder verantwoordelijkheid kunt nemen voor digitale veiligheid. Iedereen is het erover eens dat je als bestuurder geen keus hebt: digitale veiligheid verdient hoge prioriteit. Benut zoveel mogelijk de expertise van partners op sectoraal, landelijk en internationaal niveau, en van koplopers onder leerlingen en leraren. Ga aan de slag met het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy (en kijk waar je staat). Agendeer het onderwerp en zorg voor budget. Creëer urgentiebesef bij medewerkers én leerlingen. En, indachtig een tip van Modderkolk: “Ga ervan uit dat je gehackt wordt”. 

Openheid 

De volgende spreker is Kees van Rooij, burgemeester van Meierijstad en medeoprichter van het platform cyberburgemeesters, die hun collega’s willen ‘triggeren en prikkelen’ op het vlak van digitale veiligheid. Zijn eigen gemeente kreeg ook te maken met een cyberincident. Onlangs ontving een medewerker van de afdeling Financiën van Meierijstad een mail met het verzoek om met spoed 37.200 euro over te maken. Wat deze medewerker prompt deed. Het bleek een typisch geval van phishing. Verschrikkelijk voor de medewerker in kwestie, maar ook niet goed voor het imago van de gemeente. Burgemeester van Rooij besloot de zaak, hoe pijnlijk die ook was, naar buiten te brengen en riep de hele financiële afdeling bij elkaar met de boodschap: laten we hiervan leren.   

Leren van anderen 

Wat kan het onderwijs leren van gemeenten over digitale veiligheid? Veel, volgens de deelnemers. Peer-to-peer-gesprekken, visitaties, protocollen maken: dat moet het onderwijs ook doen. Sluit aan bij het Netwerk Informatiebeveiliging en Privacy (IBP). Ga behalve bij gemeenten ook te rade bij de landelijke overheid en haar Nationaal Cyber Security Centrum, bij de politie, bij leveranciers. Kijk over de landsgrenzen heen: zo heeft Estland veel ervaring met digitale veiligheid in de publieke sector. Of blijf dicht bij huis: laat digitaal vaardige leerlingen de systemen ethisch hacken! Wees net als de gemeente Meierijstad transparant, niet bang voor het stigma dat je dom of onhandig bent en doe niet aan victim blaming.  

Digitalisering is booming 

Slotspreker is Ingrid de Bonth, vicevoorzitter van de VO-raad. Zij wijst erop dat digitalisering booming is en dat er heel wat op het bordje van het onderwijs ligt: generatieve AI zoals ChatGPT, de totstandkoming van het Normenkader IBP FO en het programma Digitaal Veilig Onderwijs en de start van groeifondsprogramma’s gericht op digitalisering, zoals NOLAI en Edu-V. Onderwerpen waarop de structurele Themacommissie Digitalisering beide raden - gevraagd en ongevraagd – van advies gaat voorzien. 

Integrale visie op ICT en onderwijs 

De Bonth vraagt de zaal welke vraagstukken rondom digitalisering in het onderwijs zij prioriteit vinden hebben. Ethiek heeft topprioriteit, vindt men, evenals bewustwording van bestuurders rondom digitale veiligheid. Wees kritisch op de veiligheid van digitale leermiddelen. Het onderwijs moet zich verdiepen in de mogelijkheden van generatieve AI, bijvoorbeeld als middel om lessen voor te bereiden. Een integrale visie op ICT en onderwijs is cruciaal. Zoek de samenwerking met externen. Zet escape rooms, games en ethische hackers in. Focus niet alleen op de risico’s, maar ook op de kansen. En verhoog de digitale vaardigheden van onderwijsprofessionals en de digitale geletterdheid van leerlingen.  

Themacommissie Digitalisering  

Het Diner Pensant Digitalisering maakte duidelijk dat veel partijen in het onderwijs de nodige ideeën hebben over hoe schoolbesturen werk kunnen maken van een digitaal veilige omgeving. Tegelijkertijd laten de discussies zien dat er nog veel acties ondernomen moeten worden. De start van de Themacommissie Digitalisering is een mooie stap in de goede richting.

Van de opbrengsten van de avond is een tekening gemaakt. Klik op deze tekening voor een grotere versie.