Evaluatieonderzoek: uitvoering Gezonde School op sommige scholen succesvoller dan op andere

Regionale verschillen

Om een gezonde leefstijl bij jongeren te stimuleren werken veel scholen in Nederland volgens de Gezonde School-aanpak. Gefinancierd door ZonMw (organisatie voor gezondheidsonderzoek) hebben wetenschappers antwoord proberen te vinden op de vraag onder welke condities de Gezonde School-aanpak ertoe doet. Het onderzoek op scholen voor basis-, voortgezet onderwijs en het mbo laat zien dat met name de mate waarin de Gezonde School-aanpak daadwerkelijk is uitgevoerd op scholen en de regionale ondersteuning vanuit de GGD’en bepalende factoren zijn. 

De mate van ondersteuning per regio is zeer verschillend. Waar sommige GGD-regio’s bijvoorbeeld wel 2,5 fte per 100 scholen beschikbaar hebben ter ondersteuning, blijft dat in andere regio’s beperkt tot slechts een aantal uur per week. Ook in de praktische uitvoering van de Gezonde School-aanpak vonden de onderzoekers grote verschillen. Zo zorgt op sommige scholen een speciale werkgroep van coördinator, leraren, ouders en leerlingen voor het uitvoeren van de Gezonde School-aanpak, terwijl op andere scholen alles op de schouders van een enkele medewerker terecht komt. De onderzoekers roepen in hun aanbevelingen op om meer te investeren in de ondersteuning en de uitvoering op scholen te versterken.

Voorwaarden

De wetenschappers zien dat Gezonde School een waardevol programma kan zijn. Maar dan moet wel aan die belangrijkste voorwaarden worden voldaan, benadrukt onderzoeksleider Maria Jansen, emeritus-hoogleraar Populatiegericht Gezondheidsbeleid in Maastricht. “Het zou eigenlijk vanzelfsprekend moeten zijn dat scholen een gezonde leefstijl voor leerlingen en studenten bevorderen. Dat vraagt wel om structurele financiering van het Gezonde School-programma vanuit de overheid en een basiscapaciteit van minstens 2,5 fte per 100 scholen voor advies en begeleiding door de GGD. Het zou normaal moeten zijn dat er in de gehele school aandacht is voor gezondheid, in de lessen, maar ook in de omgeving, signalering en beleid”, schetst Jansen de concrete contouren van een Gezonde School. 

“Educatie, maar ook een gezonde lunch of gezond lunchtrommelbeleid hoort daarbij, een verbod op frisdrank en in plaats daarvan watertappunten, gezond traktatiebeleid, een groen schoolplein en als het even kan te voet of met de fiets naar school. En uiteraard geen fastfood in de buurt van scholen. Betrek vooral ook ouders en leerlingen zelf daarbij.”

Evaluatieonderzoek Gezonde School

Het evaluatieonderzoek Gezonde School is uitgevoerd door drie academische werkplaatsen (AWPG Limburg, AMPHI en AGORA), onderzoeksinstituut TNO en acht GGD’en (Amsterdam, Kennemerland, Limburg-Noord, Zuid Limburg, IJsselland, Gelderland-Midden, Gelderland-Zuid, Noord- en Oost-Gelderland) en geeft antwoord op de vraag ‘Onder welke condities doet Gezonde School ertoe?’ Daarbij keken de onderzoekers naar condities voor regionale ondersteuning van de Gezonde School-aanpak vanuit GGD’en en uitvoering op scholen in de praktijk (po, so, vo en mbo). 

Ook keken ze naar verschillen tussen scholen en of deze verschillen te verklaren zijn door school(populatie)kenmerken. 

• Voor het onderzoek zijn zowel bestaande als nieuw verzamelde gegevens gebruikt: vragenlijsten, interviews, observaties, schoolbezoeken, vergelijkingen tussen scholen en beschikbare gezondheidsdata. 
• Het onderzoek is gestart in 2019 en in augustus 2023 afgerond. 
• Het onderzoek is gefinancierd door ZonMw (Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie). Opdrachtgever is het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 
• De uitkomsten en aanbevelingen voor beleid, praktijk en onderzoek worden als input meegenomen in de nieuwe meerjarenstrategie Gezonde School (vanaf 2025). 
• Gezonde School is een samenwerking van de PO-Raad, VO-raad, MBO Raad, GGD GHOR Nederland en het RIVM. Gezonde School wordt financieel mogelijk gemaakt vanuit de ministeries van VWS, OCW, LNV en SZW. 
   

Wat is de Gezonde School-aanpak?

Het doel van de Gezonde School-aanpak is een gezonde leefstijl vanzelfsprekend te maken voor leerlingen en studenten. Deelnemende scholen werken met behulp van een stappenplan aan een gezondheidsthema dat de school zelf kiest. Voorbeelden van thema's zijn: Welbevinden, Voeding, Bewegen en Sport, Mediawijsheid of Relaties en Seksualiteit. 

Elke school heeft een Gezonde School-coördinator. Dat is de kartrekker voor het laten landen van de Gezonde School-aanpak op school en contactpersoon voor het onderwijsteam, ouders en verzorgers, en voor de Gezonde School-adviseur. Deze adviseur van de GGD begeleidt scholen bij elke stap van de Gezonde School-aanpak en helpt ook bij het aanvragen van het vignet Gezonde School.