Herstel na corona is kwestie van lange adem

De VO-raad verwacht dat de resultaten van het 'internationale Programme for International Student Assessment 2022' (PISA) deze zorgelijke bevindingen zullen bevestigen. De resultaten van dit onderzoek, waaraan  wereldwijd 690.000 15-jarigen uit 81 landen hebben meegedaan, worden op 5 december bekend gemaakt.  

Welbevinden vergt nog volop aandacht 

Het welbevinden van vo-leerlingen blijft een voortdurende zorg, dat blijkt ook uit de vijfde voortgangsrapportage NP Onderwijs. Leerlingen geven aan nog steeds met de gevolgen van corona te worstelen en ook nieuwe internationale conflicten en crisissen hebben impact op jongeren. De VO-raad maakt zich dan ook samen met Gezonde School en de Coalitie Welbevinden sterk voor een schoolbrede integrale aanpak op de scholen zelf. Met onder andere Jeugdzorg Nederland, Sociaal Werk Nederland en de jeugdgezondheidszorg wordt gekeken waar we de inzet op collectieve preventie samen met het onderwijs nog meer kunnen versterken.  

Schoolleiders positief over uitvoering NP Onderwijs 

Schoolleiders zijn tevreden over de uitvoering van het programma op hun school. Ruim driekwart van de schoolleiders geeft aan dat het is gelukt om de plannen voor schooljaar 2022/2023 uit te voeren. Daar waar de uitvoering minder goed gaat, worden vooral de werkdruk en het lerarentekort als verklarende factoren genoemd. Uit de voortgangsrapportage blijkt dat veel scholen nog over NPO-budget beschikken en een belangrijk deel van de interventies kunnen continueren. De NPO-middelen kunnen tot het eind van schooljaar 2024/2025 worden ingezet. 

Leerachterstanden nog niet ingelopen 

De problemen rondom motivatie en welbevinden weerspiegelen zich ook in de leerresultaten van leerlingen in de onderbouw van het vo, onder andere op het gebied van Nederlandse taalvaardigheid en rekenen/wiskunde.  Deze liggen nog niet op het niveau van voor corona. Daarentegen neemt de Engelse leesvaardigheid en woordenschat van leerlingen nog steeds toe. In de bovenbouw liggen de slagingspercentages bijna weer op het niveau van voor corona. Tussen de 90%-95% van de leerlingen haalt gemiddeld een voldoende voor het eindexamen Nederlands. Ook het gemiddeld examencijfer voor wiskunde is verbeterd ten opzichte van een jaar geleden. 

Duurzame verbetering vergt structurele financiën 

Scholen maken volop gebruik van de extra NPO-middelen en zijn positief over de effecten daarvan. Bij de besteding van de extra subsidiemiddelen vanuit het Masterplan basisvaardigheden stuiten scholen wel op knelpunten in de uitvoering: extra docenten zijn niet beschikbaar en scholen zijn – terecht – zeer terughoudend om hiervoor een beroep te doen op externe bureaus. Hierdoor blijft er helaas ook geld op de plank liggen. De VO-raad blijft het belang onderstrepen dat deze tijdelijke middelen structureel worden gemaakt zodat er nog meer mensen in vaste dienst kunnen komen en er duurzaam gewerkt kan worden aan verbetering van het onderwijs. Ook pleiten we ervoor dat álle leerlingen die dat nodig hebben gebruik kunnen maken van de extra financiële impuls voor het versterken van de basisvaardigheden en dat het niet afhankelijk is van de school waar je op zit. Nu is de – forse - subsidie voor slechts een op de drie scholen beschikbaar.

Alle hens aan dek 

Duurzame versterking van de basisvaardigheden is een kwestie van lange adem, zoals ook de Onderwijsraad al eerder concludeerde. De minister benadrukt dat iedereen nodig is en een eigen rol heeft bij het oplossen van dit probleem. Een van de grootste uitdagingen voor scholen is het vinden van leraren die juist zo belangrijk zijn voor het versterken van de basisvaardigheden. Het gaat daarbij niet alleen om de bekende tekortvakken Nederlands en wiskunde: alle leraren leveren een bijdrage aan het versterken van de basisvaardigheden en dragen bij aan de verrijking ervan. 

Ook de werkdruk vormt een belemmerende factor voor de beoogde intensieve en intergrale aanpak van basisvaardigheden. Voor de VO-raad heeft de aanpak van het lerarentekort dan ook de hoogste prioriteit. De vorming van onderwijsregio’s waar gezamenlijk de verantwoordelijkheid wordt genomen om duurzaam in te spelen op de huidige arbeidsmarktproblematiek, is daarvoor een belangrijke stap. Dat geldt ook voor de nieuwe kerndoelen: deze zijn concreter en geven leraren meer houvast en duidelijkheid over ‘wat moet en wat mag’. De VO-raad is voorstander van een voortvarende invoering hiervan. 

Expertisepunten 

Vanuit het Masterplan basisvaardigheden wordt er volop ingezet op de ondersteuning van scholen en lerarenteams, onder andere in de vorm van expertisepunten voor taal, rekenen-wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid. Het Expertisepunt Burgerschap biedt deze vindplek voor burgerschap en het Expertisepunt Rekenen–Wiskunde voor rekenen en wiskunde. Het Expertisepunt Digitale Geletterdheid is nog in opbouw en wordt het loket voor digitale geletterdheid. Het Expertisepunt Taal is in ontwikkeling en nog niet operationeel. Het brede aanbod dat hiervoor nu al beschikbaar is, onder andere in de vorm van de Kennistafel Effectief Leesonderwijs, is nog niet gebundeld.  

Expertisepunten spelen een belangrijke rol in het verbinden van kennis en expertise uit onderzoek en praktijk en kunnen een impuls geven aan het kennisgedreven werken in de sector. De VO-raad heeft bij het ministerie aangedrongen op een goede vindbaarheid van de expertisecentra, voldoende capaciteit en duidelijkheid over het aanbod dat zij scholen kunnen bieden. Via het programma Voortgezet Leren biedt de VO-raad ook de komende jaren ondersteuning in de vorm van inspiratiebijeenkomsten, praktijkvoorbeelden en leernetwerken.