Meerderheid leraren ziet ict als kans voor verminderen werkdruk

Het gebruik van digitale middelen zoals tablets, smartboards en digitale lesmethodes, is één van de ontwikkelingen binnen het onderwijs. Dit vraagt veel van leraren. Ze moeten niet alleen kunnen lesgeven met deze middelen, maar ook lessen kunnen bieden die aansluiten op het individuele niveau van de leerling, contact onderhouden met (betrokken) ouders en de laatste ontwikkelingen van het kind bijhouden in plannen en overzichten. In hoeverre zorgt ict voor werkdruk? Of helpt het juist bij het voorbereiden en geven van lessen?

Om inzicht te krijgen in de mate waarin ict helpt bij het verminderen van de werkdruk en het behalen van tijdswinst, vroeg het Doorbraakproject Onderwijs & ICT 439 leraren in het primair en voortgezet onderwijs hoe en of zij tijdwinst ervaren door het gebruik van ict.

In het po ervaart 67% een (zeer) hoge werkdruk, in het vo is dit 71%. 80% van de leraren geeft aan veel gebruik te maken van ict voor het vormgeven van hun lessen. Een meerderheid van de leraren (75%) geeft aan dat lesgeven gemakkelijker is geworden door het gebruik van ict, dat het hun werk in algemene zin makkelijker maakt, en dat het ervoor zorgt dat ze ander lesmateriaal kunnen gebruiken. Dit creëert ruimte waardoor leraren meer tijd hebben zich te richten op het lesgeven. Het biedt de mogelijkheid bepaalde groepen leerlingen extra te ondersteunen of uit te dagen.

‘Niet meer elk jaar een nieuwe toets’

Sanne Pit is docent Aardrijkskunde op De Amersfoortse Berg, een school voor voortgezet onderwijs in Amersfoort. “Mijn ervaring is dat tijd besparen met ict vaak begint met extra tijd investeren. Dit betaalt zich later terug. Zo maak ik sinds enkele jaren gebruik van de mogelijkheid om digitaal te toetsen, met WinToets. Doordat ik inmiddels een uitgebreide databank met vragen heb, hoef ik niet ieder jaar een nieuwe toets te maken. Dit scheelt me veel werk. Daarnaast hoef ik het grootste deel van de vragen niet meer na te kijken. De open vragen nog wel, maar ook dit gaat sneller. Ik hoef geen handschriften meer te ontcijferen”, zegt Pit.

Wat Pit belangrijk vindt is dat het gemaakte digitale materiaal binnen de sectie vrij beschikbaar is. Zo kunnen collega’s gebruikmaken van digitaal werk van elkaar en dat levert extra tijdwinst op. “We zouden niet alleen binnen de sectie, maar op veel grotere schaal, in ons geval met aardrijkskundesecties op andere scholen, ons digitale materiaal moeten delen” zegt Pit. “Zo leren we van elkaar, inspireren we elkaar en doen we het werk niet allemaal dubbel.”

‘Dankzij dashboard meer effectieve onderwijstijd’

Priscilla Noordermeer is Snappet Coach bij Stichting Lucas Onderwijs. Het werken met Snappet geeft haar via een dashboard real-time-inzicht in de prestaties en de beheersingsniveaus van de leerlingen. Zo wordt het voor haar gemakkelijker vroegtijdig – al tijdens de les - problemen te signaleren. Het systeem corrigeert en geeft de leerlingen directe feedback, waardoor administratieve handelingen als nakijken en de volgende dag nabespreken op basis van de resultaten verleden tijd zijn. Dit levert een bijdrage aan het verhogen van de opbrengsten en tegelijkertijd vermindert dit de administratieve last, vertelt Noordermeer. “Ik kan in het dashboard zien hoe leerlingen scoren op het leerdoel dat ik die dag ga aanbieden; dit zorgt voor effectieve onderwijstijd. De leerlingen die het doel al op een bovengemiddeld niveau beheersen, hebben mijn basisinstructie niet meer nodig, waardoor ik tijd en ruimte heb voor de zorgbehoevende leerlingen. Van directe tijdwinst is niet altijd sprake, maar de waardevolle onderwijstijd wordt veel effectiever ingezet.”

‘Makkelijker lesgeven met instructiefilmpjes’

Latifa Ouchene is docent Economie en Mens & maatschappij aan het Tabor College in Hoorn. “In de vier jaar dat ik voor de klas sta ben ik steeds meer gebruik gaan maken van Screencast-O-Matic: een tool voor het opnemen van instructiefilmpjes. Wat me opvalt is dat ik door het gebruik van de filmpjes meer tijd over heb in de lessen. Dit geeft me de ruimte met leerlingen aan de slag te gaan die extra ondersteuning nodig hebben.”

Om snel inzicht te krijgen in welke leerlingen voldoende kennis hebben om zelfstandig aan de slag te gaan gebruikt Latifa digitale tools als Kahoot, Socrative en LessonUp. Deze bieden onder andere de mogelijkheid om testvragen te stellen in de vorm van een quiz. Leerlingen die de testvragen kunnen beantwoorden zijn klaar om zelfstandig aan het werk te gaan. De anderen doen mee in de instructiegroep. “De resultaten zie ik terug in tijdwinst en de hogere cijfers van met name de leerlingen die meer begeleiding behoeven. Dit motiveert me de inzet van digitale middelen in mijn les te blijven ontwikkelen.”

‘Digitaal portfolio geeft inzicht aan leerling én leraar’

Simon Everaerts van de scholengroep Openbaar Onderwijs Asten werkt met Google Suite for Education. Bij zijn scholengroep werken leraren met groepsplannen waarin het pedagogische en didactische profiel van iedere leerling is opgenomen. “Dit waren in het verleden papieren tijgers, die snel in de kast kwamen te liggen. Nu zijn ze veel makkelijker en sneller te gebruiken en zijn het dynamische documenten. De leraar is echt eigenaar geworden van het groepsplan.” Daarnaast houdt iedere leerling in de omgeving van Google een digitaal portfolio bij. Hierin ziet de leerling het programma dat het de komende maanden volgt en kan het bewijs toevoegen voor activiteiten die het afrondt. Dit kunnen foto’s, presentaties, of iets anders zijn. Everaerts: “Voor de leerling vergroot dit het eigenaarschap van het eigen leerproces en voor de leraar levert het tijdwinst op doordat alle informatie digitaal en centraal vindbaar en controleerbaar is.”

Resultaat niet altijd direct zichtbaar

Dat de inzet van ict geen heilige graal is, beamen al deze leraren. “Leerlingen leren zo snel omgaan met ict dat het een grote investering is oefeningen te blijven ontwerpen die ze nog niet kennen en ze zo te blijven boeien.” Wel hebben ze enkele tips voor andere leraren voor het inzetten van ict op school:

• Ict moet je zien als hulpmiddel en geen wondermiddel
• Zorg dat je ict-vaardigheden op peil zijn
• Proberen en inzetten, geen klikvrees hebben
• Maak gebruik van de kennis van collega’s en leerlingen
• Durf te vragen!
   

Wensen voor de toekomst

Leraren en leerlingen willen graag inzicht in de voortgang van leerlingen. Ze houden dit uiteraard al zelf bij, maar dat is arbeidsintensief. Als de voortgangsgegevens uit verschillende systemen digitaal kunnen worden gecombineerd en uitgewisseld, zonder overtypen, schept dat veel ruimte en nieuwe mogelijkheden. Deze wensen sluiten aan bij één van de conclusies van het meldpunt Regeldruk die ervaringen van po-leraren heeft opgehaald. In het rapport 'Regeldruk door administratieve verplichtingen' is te lezen dat registraties rond het volgen van de ontwikkeling van het kind werkdruk opleveren. Het probleem zijn de gebruikte registratie- en overdrachtssystemen en de beperkte koppelings- en uitwisselingsmogelijkheden, waardoor dubbele invoer van leerlinggegevens nodig is.

Vanuit het Doorbraakproject Onderwijs & ICT wordt samen met aanbieders van lesmateriaal en softwaresystemen gewerkt aan het verbeteren van de koppeling tussen systemen van deze gegevens, waardoor de verbinding tussen een leermiddelen, het leerdoelen en het leerproces gemaakt kan worden. Het Doorbraakproject wil namelijk dat elke leerling onderwijs geniet met de mogelijkheden van ict zodat het beste uit elk kind wordt gehaald. Ict kan worden ingezet voor het blijven uitdagen van leerlingen op elk niveau. Ook vergroot het de kans op succesvolle participatie aan het arbeidsproces in de huidige digitaliserende samenleving.