(Mentale) gezondheid Nederlandse jongeren verbeterd; toenemende schooldruk aandachtspunt

Het percentage jongeren dat een voldoende geeft voor zijn of haar leven is in Nederland - als vanouds - nagenoeg het hoogst van alle landen. Daarnaast rapporteren jongeren in Nederland in 2017 aanzienlijk minder psychosomatische klachten (zoals hoofdpijn en zich ongelukkig voelen) dan Europese leeftijdgenoten. Slechts in 7% van de landen wordt door 11- en 15-jarigen gunstiger gescoord dan in Nederland, voor de 13-jarigen gaat het om 16% van de landen. Een van de verklaringen die hiervoor genoemd wordt is de goede sociale relaties die veel Nederlandse jongeren hebben met ouders, vrienden en klasgenoten. Zij kunnen bijvoorbeeld goed praten met hun ouders over hun zorgen en voelen zich gehoord en gesteund.

Pesten

In Nederland is daarnaast pesten relatief sterk afgenomen. 11% van de 11-jarigen gaf in 2013 aan de laatste maand vaker dan twee keer gepest te zijn; in 2017 was dat 6%. In Nederland is de laatste jaren ook sterk ingezet op anti-pestbeleid. De VO-raad vindt dit gunstige ontwikkelingen; tegelijkertijd is elk kind dat gepest wordt er nog een te veel en vraagt dit dus blijvende aandacht van scholen.

Sociale media

Uit de cijfers van het HBSC-onderzoek blijkt ook dat jongeren in Nederland, in vergelijking met hun Europese leeftijdgenoten, minder vaak intensief gebruikmaken van sociale media. Slechts 2 tot 4% van de Nederlandse schoolkinderen zegt zo vaak op sociale media te kijken dat het problemen oplevert. In geen enkel land ligt dit percentage lager.

Gezondheid

Tenslotte leven Nederlandse jongeren, afgezet tegen hun Europese leeftijdsgenoten, relatief gezond. Ze ontbijten dagelijks, eten veel groente en fruit en bewegen voldoende. Na Kazachstan heeft Nederland de minste tieners met overgewicht en obesitas. Nederlandse 11- en 13-jarigen rookten en dronken in 2017 ook aanzienlijk minder dan gemiddeld.

Een aandachtspunt is wel het middelengebruik van 15-jarigen; zij dronken en rookten bijna net zo veel als Europese leeftijdgenoten, en gebruikten meer cannabis dan gemiddeld. En qua beweging en het eten van fruit is ook nog verbetering mogelijk, aldus de onderzoekers.

Schooldruk neem toe

Het belangrijkste aandachtspunt is echter dat de stijging in de door jongeren ervaren druk door schoolwerk en daling in schoolwaardering tussen 2013 en 2017 in Nederland veel sterker was dan in andere landen. In eerdere metingen waren Nederlandse jongeren positiever over school dan de meeste Europese leeftijdgenoten. Maar uit de meest recente metingen blijkt dat de 13- en 15-jarigen het Europese gemiddelde naderen.

Een verklaring hiervoor kan zijn dat de ambities van jongeren alsook de maatschappelijke druk om te presteren zijn toegenomen. Hoewel dit zeker ook positieve kanten heeft, is er volgens de VO-raad ook (meer) aandacht nodig voor de keerzijde hiervan. Het is belangrijk om de schooldruk en de effecten hiervan op jongeren - zoals toenemende stress en afnemend geluk - te blijven monitoren en ook verder de maatschappelijk discussie te voeren over hoe belangrijk presteren zou moeten zijn.

De VO-raad is indirect betrokken bij een lopend verdiepend onderzoek van het Trimbos Instituut (samen met onder meer Stichting Alexander en de Universiteit Utrecht) naar het welzijn van jongeren van 10-18 jaar in Nederland. De resultaten van dit onderzoek ‘Geluk onder Druk’ verschijnen in de loop van dit jaar.

Over het onderzoek 

Aan het HBSC-onderzoek namen in de jaren 2017/2018 meer dan 200.000 scholieren van 11, 13 en 15 jaar uit 45 landen deel. In Nederland wordt dit onderzoek uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit Utrecht, het Trimbos-instituut en het Sociaal en Cultureel Planbureau.

In 2022 komt de volgende meting uit. Daaruit zal blijken wat de impact van de coronacrisis op jongeren is.