Onderwijsraad: Versterk de positie van de leraar vanuit het team

Lees het advies van de Onderwijsraad.

Professionele ruimte

De Onderwijsraad boog zich op verzoek van de Tweede Kamer over de vraag hoe de professionele ruimte van leraren optimaal kan worden gecreëerd, benut en verantwoord. In zijn advies schetst de raad op basis van een analyse van het overheidsbeleid van de afgelopen jaren en dialoogsessies met leraren en schoolleiders een alternatief perspectief op professionele ruimte in het onderwijs. De hoofdboodschap is kritisch: het overheidsbeleid dat de positie van de leraar moe(s)t versterken, richt zich te eenzijdig op de individuele leraar. De Onderwijsraad vindt dat een meer integrale benadering nodig is van het begrip professionele ruimte: het zou niet alleen moeten gaan om wat leraren zelf moeten meebrengen en doen, maar ook om de voorwaarden waaronder leraren werken. Om de professionele ruimte en het handelingsvermogen van leraren te versterken, pleit de Onderwijsraad in dat kader voor meer en betere samenwerking in teams en meer aandacht voor structuren en culturen die dat ondersteunen.

Brede kijk

De VO-raad is verheugd over het advies van de Onderwijsraad. Het advies geeft handen en voeten aan de professionele ruimte van leraren als een complex en in het onderwijs beladen thema in het licht van discussies over beroepskwaliteit, werkdruk en (mede)zeggenschap. Het advies van de Onderwijsraad onderstreept voor de VO-raad niet alleen het belang van professionele ruimte, maar ook de noodzaak om het perspectief daarop te verbreden van de (zeggenschap van) individuele leraar naar het werk van leraren in de context van hun team en de school. Het advies bevat een constructieve kijk op de leraar als professional: leraren hebben ook zélf een verantwoordelijkheid in het actief creëren en benutten van hun professionele ruimte. Deze ruimte is niet vrijblijvend, maar moet altijd bijdragen aan de onderwijskwaliteit, aldus de raad. De Onderwijsraad bevestigt daarmee een al langer levende overtuiging van de VO-raad: het versterken van het handelingsvermogen van leraren en hun professionele ruimte is niet zozeer een individueel, maar eerder een organisatievraagstuk. Het gaat niet alleen om het versterken van individuele kennis en vaardigheden van de leraar, maar ook om het verbeteren van de condities waaronder leraren werken. Dat vraagt om een actieve(re) rol van schoolleiders, teamleiders en leraren zelf.

Meer en betere samenwerking in teams

De Onderwijsraad richt zich nadrukkelijk tot het kabinet, dat meer moet streven naar ‘integraal beleid’ dat het veld faciliteert en stimuleert, in plaats van een voorschrijvend beleid dat de neiging heeft te veel van bovenaf op te leggen, ook rond professionele ruimte. De VO-raad leest het rapport van de Onderwijsraad echter ook nadrukkelijk als advies aan het onderwijsveld zelf: teamontwikkeling en teamleiderschap dienen verder te worden ontwikkeld. Hoewel er verschillen zijn tussen en binnen scholen, zijn er volgens de Onderwijsraad over de gehele breedte van de sector verbeteringen mogelijk en nodig.

Die boodschap sluit uitstekend aan bij de letter en de geest van het actieplan 'Naar een aantrekkelijk lerarenberoep in een sterke sector' dat de VO-raad dit jaar presenteerde. In lijn met het Actieplan pleit de Onderwijsraad voor een verdere versterking van de professionaliteit van leraren vanuit de kracht van het team, waarbij drijfveren en werkprocessen van leraren(teams) meer centraal staan, in samenhang met een investering in ondersteunende structuren en culturen. In dat kader is een belangrijke aanbeveling van de Onderwijsraad om te investeren in  de  professionalisering van school- en teamleiders, zodat zij in  staat zijn om de structuren en cultuur te realiseren die nodig zijn het versterken van sterke en verantwoordelijke teams binnen scholen.