Scholen zetten ruimte in onderwijstijd vooral in voor differentiatie tussen leerlingen

06 november 2024

De meest voorkomende alternatieve invulling van onderwijstijd -anders dan reguliere lessen- is ‘differentiatie tussen leerlingen’. Dat is een van de constateringen uit een inventarisatie van het ministerie van OCW onder 631 scholen. In 2022 was deze inventarisatie afgesproken in het 'Werkplan op hoofdlijnen: Samen voor het beste onderwijs' van OCW met AOb, CNV, FNV, VO-raad, PVVVO, AVS, FvOv, VH en UNL.

In grote lijnen vullen scholen de beschikbare ruimte in onderwijstijd als volgt in:

  • Flexibele inrichting van het rooster
  • Keuzelessen/-modules /flexuren
  • Maatwerk/ extra begeleidingsuren
  • Stages/ bedrijfsbezoeken (LOB)
  • (Extracurriculaire) activiteiten
  • Vakoverstijgende projecten


Het gaat in dit onderzoek alleen om een inventarisatie, niet om een evaluatie of beoordeling van de huidige praktijk. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de input van 631 schoolleiders/bestuurders. Het hoge aantal reacties op de vragenlijst geeft aan dat dit onderwerp hoog op de agenda van de sector staat.

Obstakels en belemmeringen

Behalve het lerarentekort en het daaruit voortkomende tijdgebrek, wijzen de deelnemers op het gebrek aan draagvlak bij docenten, ouders en leerlingen als belemmering om de ruimte in onderwijstijd anderszins in te vullen. Wat betreft de leerlingen, is het lastig om de juiste balans te bepalen tussen verplichting, motivatie en eigen verantwoordelijkheid. Deze zal voor elke school met de eigen specifieke leerlingpopulatie en de individuele variatie daarin verschillen.

Pilot onderwijstijd

De onderzoekers richtten zich op maatwerk en flexibele vormen van onderwijs en op een (alternatieve) invulling van onderwijstijd in plaats van een verlaging van onderwijstijd zoals de scholen in de pilot onderwijstijd doen. Hier komen ook waardevolle en inspirerende voorbeelden uit voort. Tijdens de looptijd van de pilot zal daarom een apart onderzoek worden gedaan naar de verlaging van onderwijstijd bij de deelnemende scholen.