Scholierenverkiezingen als onderdeel van burgerschapsonderwijs

‘Geef leerlingen verantwoordelijkheid en ze komen ontzettend ver’ 

Op het Rijnlands Lyceum Sassenheim organiseerden de leerlingen van klas havo4 maatschappijwetenschappen zelf de scholierenverkiezingen. Bart van Welzenis, docent maatschappijleer & maatschappijwetenschappen, vertelt: “Eén team hield zich bezig met de praktische zaken, zoals de inrichting van het stembureau. Een tweede team was bezig met de PR richting de pers en een campagne binnen de school. Het laatste team zocht uit welke procedures er gelden bij een verkiezing. Ons streven was om de verkiezingen zo echt mogelijk na te doen. Als docent heb ik weinig gedaan, anders dan dat de teamcaptains verantwoording aan mij moesten afleggen over hun voortgang. Geef leerlingen ruimte en verantwoordelijkheid en ze komen ontzettend ver: ik was dan ook blij verrast toen bleek dat de leerlingen de wethouder hadden gevraagd om de scholierenverkiezingen te openen.” 

Gesprekken over politiek en democratie 

Op het Merletcollege in Grave, Cuijk en Mill is er een docentenwerkgroep voor burgerschapsonderwijs. Om iets te doen met democratie als onderdeel van burgerschap, besloten ze mee te doen aan de scholierenverkiezingen. Ze richtten een stemlokaal in met stemhokjes en een stembus die ze van de gemeente hadden geleend. Jesse Linden, docent mens & maatschappij: “Leerlingen van het leerlingenparlement hielpen bij de organisatie. Zij hebben ieders ID gecheckt, de stembiljetten uitgedeeld en de stemmen geteld. Het stemlokaal had een centrale plek beneden in de hal. Hierdoor kwamen ook kinderen uit de onderbouw kijken die nog niet mee mochten meedoen. Zo kwamen er gesprekken op gang over politiek en democratie”.  

Hoe de verkiezingen werden beleefd verschilde per leerling. Sommige leerlingen hebben een uitgesproken mening en zijn sterk gericht op één partij. Andere leerlingen zijn wat minder uitgesproken. Deze verschillen waren volgens Jesse een goede oefening voor leerlingen. “Volwassenen zitten toch vaak in een eigen bubbel. School is daarentegen een plek waar je in contact komt met verschillende meningen. Dat is een waardevolle voorbereiding voor het leven ná school. Hoe ga je respectvol met elkaar om ondanks meningsverschillen? Daarnaast was het ook praktisch gezien een goede oefening: mag je maar één vakje rood kleuren? Mag je met z’n tweeën in een stemhokje? Het is goed voor de kinderen dat ze dit een keer geoefend hebben”. 

Leren in de context 

Chrissie Goossens, docent maatschappijleer & maatschappijwetenschappen bij het Elde College in Schijndel en Sint-Michielsgestel, ziet de scholierenverkiezingen als een manier om leerlingen te laten leren in de context. Chrissie: “We hadden als voorwaarde dat leerlingen kennis moesten hebben van politieke besluitvorming om te mogen stemmen. Daarom mochten alleen leerlingen stemmen die maatschappijleer volgen of hebben gevolgd. In de lessen maatschappijleer en -wetenschappen besteden we veel aandacht aan de verkiezingen. De scholierenverkiezingen zijn dan de perfecte koppeling naar de praktijk. Dat doen we ook voor andere thema’s, zo spelen we bijvoorbeeld strafrechtszaken na.” 

De leerlingen hadden een actieve rol bij de scholierenverkiezingen. Chrissie: “Drie leerlingen beheerden het stembureau. Ze controleerden de ID-bewijzen, streepten namen af op een lijst, controleerden of de stembus leeg was en telden de uitslag twee keer. Een leerling die behendig is met Excel heeft een mooie diagram van de uitslagen gemaakt. Zo maak je ook gebruik van de verschillende kwaliteiten van leerlingen. De Wethouder Onderwijs kwam ook langs, op die manier haal je de maatschappij ook weer in de school”.  

Samen de scholierenverkiezingen dragen 

Op de Nehalennia Stedelijke Scholengemeenschap in Middelburg werden de scholierenverkiezingen ook georganiseerd. Kieslijsten met de verschillende partijen in Zeeland werden aan de leerlingen van de bovenbouwklassen gegeven. Aan leerlingen werd het advies gegeven om van tevoren het Kieskompas in te vullen.  

Eric Lameijn, docent geschiedenis en maatschappijleer, vertelt: “Het materiaal van ProDemos was erg nuttig. Zo hebben we verschillende YouTube filmpjes over de verkiezingen laten zien. We hebben overal posters opgehangen in de school, om te zorgen dat het extra leefde. Door die posters gingen leerlingen erover praten. We hebben het zoveel mogelijk behandeld binnen de lessen maatschappijleer en geschiedenis. En voor de leerlingen die die vakken niet hebben, behandelden we het bij bijvoorbeeld scheikunde. Allerlei collega’s hebben het op die manier helpen dragen”. 

Initiatief vanuit een leerling 

Op het Lodewijk College in Terneuzen kwam het initiatief voor de scholierenverkiezingen van Nina, een leerling uit vwo6. Samen met haar docent maatschappijleer, Imke Bohyn, bereidde ze alles voor. Imke vertelt: “Samen met het jongerennetwerk Jouwzeeland regelden we dat Dhr. Van der Maas, lid van de Gedeputeerde Staten, en media langskwamen.” Imke ziet dat het bij leerlingen leeft. “Vooral bij leerlingen die hun vervolgstudie ook in de politiek zien. De gemiddelde leerling vindt het interessant om eens te stemmen en is actief bezig om uit te zoeken welke partij bij hem/haar past. Leerlingen waren ook erg nieuwsgierig naar de uitslag.” Imke hoopt door de leerlingen al eens proef te laten draaien, dat ze inzien hoe belangrijk het is om te stemmen en je te verdiepen in de politiek. 

Koudwatervrees wegnemen 

Het Stellingwerf College in Friesland doet al jaren mee met de scholierenverkiezingen. Dit was weer de eerste keer na corona. Volgens Reina Kootstra, afdelingsleider van de havo, is het doel tweeledig. “Aan de ene kant kunnen we hiermee de werking van de democratie helder krijgen. Aan de andere kant is het goed om politiek bewustzijn te bevorderen. Zo vult havo5 het Kieskompas in, zodat ze over onderwerpen gaan nadenken. Hiermee stimuleren we ook dat ze het er thuis over hebben.” Ook praktisch gezien worden leerlingen voorbereid op de verkiezingen later, wanneer ze mogen stemmen. Reina: “Veel leerlingen vinden het toch spannend: je moet er met je ID-kaart naartoe, hoe ziet zo’n stemlokaal eruit, et cetera. Dan zien leerlingen in dat het eigenlijk helemaal niet moeilijk is, en raken ze wat koudwatervrees kwijt. Ik heb wel eens teruggekregen van leerlingen dat ze denken dat ze in de toekomst sneller gaan stemmen hierdoor.”