Staat van de Schoolleider: 'We moeten ons vak beter op de kaart zetten'

Tijdens de workshop lichtten schoolleiders Hanneke Vermunt (po) en Melanie Brandenburg (vo) de kernvraagstukken uit de Staat van de Schoolleider verder toe. John Hausmans, rector van het DaCapo College, nam de aanwezigen mee in hoe de VO-raad de versterking van de positie en professionalisering van schoolleiders in het vo verder vormgeeft via de ontwikkeling van het schoolleidersplatform. Lambert van der Ven, beleidsadviseur Onderwijskwaliteit en Leiderschap bij AVS, benadrukte de noodzakelijke aandacht voor het schoolleiderstekort. Vanuit een positieve invalshoek: hoe zorgen we voor meer waardering, erkenning en ondersteuning van het vak van de schoolleider?  

Hoe keren we het tij te rond het schoolleiderstekort? 

Voor het vo is het niet makkelijk in beeld te brengen hoe groot het tekort is. Uit een recente uitvraag van tekorten in drie grote steden blijkt dat daar het tekort aan schoolleiders tussen de 4,8% en 5,8% is. Welke kansen zijn er om het tij te keren? 

• De aanwezigen gaven aan er nog winst te behalen is als het gaat om de aantrekkelijkheid van het vak van de schoolleider. Waarom wordt de urgentie van het beroep niet gezien? Schoolleiders lijken soms eerder ‘crisismanager’, een beeld dat is blijven hangen vanuit de coronatijd. Schoolleiders mogen beter zichtbaar maken wat ze doen, ook aan andere stakeholders in en rond de school: iedereen is ambassadeur van het vak! Daarnaast zijn er besturen en scholen die dagen organiseren waarop geïnteresseerden mee kunnen lopen met een schoolleider om zelf te ervaren wat het betekent schoolleider te zijn. Deelnemers opperden ook ideeën als ‘maak een geweldige reclamecampagne’ zoals in het buitenland of door Defensie wordt gedaan. 

• Een ander aspect wat naar voren kwam is dat de schoolleider vaak niet aan beleidsrijke werkzaamheden toe komt doordat ‘andere klussen’ moeten worden opgepakt. Door schoolleiders beter te ondersteunen krijgen zij meer ruimte om hun ‘echte’ werk te doen. Invloed op de formatie of het aantrekken van ondersteunend personeel kunnen van belang zijn. 

• Om schoolleiders te werven kan de stap om schoolleider te worden kleiner worden gemaakt door bijvoorbeeld duo-schoolleiderschap in te voeren. Ook het aantrekken van zij-instromers is genoemd als mogelijkheid. Ten slotte is aan diverse gesprekstafels gesproken over gedeeld en gespreid leiderschap, waardoor werkdruk kan worden verminderd.  
   

Goede begeleiding van startende schoolleiders 

Veel deelnemers gaven aan dat het belangrijk is dat startende schoolleiders – net als leraren – een goed inductieprogramma krijgen, zodat ze niet het gevoel hebben ‘voor de leeuwen te worden gegooid’. Denk bijvoorbeeld aan het meelopen met een ervaren schoolleider of het instellen van een ‘maatjes- of mentorsysteem’. Belangrijk zijn investering in tijd (om ook de cultuur te leren kennen), ervaring opdoen en een ‘zachte landing’ (niet te complexe start). En hoe werf je starters? Daarvoor is een beter inzicht nodig in wat het vak behelst en de routes die er zijn om schoolleider te worden.  

Een goede tip is De Week van de Starter 2023. Een event voor alle (onderwijs)professionals die een nieuwe rol of volgende carrièrestap in het onderwijs gekozen hebben. Die willen groeien in hun loopbaan en in hun onderwijskundige of leidinggevende vaardigheden.  

Professionele ontwikkeling 

Schoolleiders zijn vaak bescheiden over hun eigen professionalisering of gunnen zich er ‘door de waan van de dag’ geen tijd voor, zo is beaamd aan diverse gesprekstafels. De kans krijgen je steeds verder te professionaliseren kan echter een belangrijke reden zijn om schoolleider te blijven. Juist het investeren in kennis kan het vak aantrekkelijker maken en het aanzien verhogen.  

• Omdat het vak soms als ‘eenzaam’ wordt ervaren, is aansluiten bij (intervisie)netwerken van schoolleiders belangrijk. Zo kunnen schoolleiders ervaringen uitwisselen en van en met elkaar leren. 

• Schoolleiders in het vo kunnen vanaf eind 2023 een studiebeurs aanvragen voor een masteropleiding die start vanaf 1 augustus 2023. Voor de beurs is 8 miljoen euro beschikbaar.  

Samenspel schoolleiding en bestuur 

Bestuur en schoolleiding vormen samen de leiding van een onderwijsinstelling, en voeren beiden taken en rollen uit die bijdragen aan de ontwikkeling, besturing en continuïteit van die instelling. 

• Om de schoolleider te binden en te boeien is investeren in goede bestuurlijke relaties en in participatie in besluitvorming essentieel. Tegelijkertijd wil de schoolleider wel goede ondersteuning krijgen van een bestuur. Een goed bestuur(der) staat achter de schoolleider en geeft hem of haar ruimte. Het bestuur heeft oog voor deze relatie en faciliteert en ontzorgt de schoolleider (bijvoorbeeld bij administratieve en regeltaken).  

• Een goed strategisch personeelsbeleid (HRM) (in- en doorstroom, ontwikkeling en beloning) wordt verankerd in het strategisch personeelsbeleid van een bestuur. 

• ‘Waardering’ is ook een kernwoord dat aan meerdere gesprekstafels naar voren is gekomen. Besturen die beleidsrijk inschalen, geven een goed voorbeeld.  

Organisatie

De workshop 'Staat van de Schoolleider 2023’ werd georganiseerd door schoolleiders uit het primair en voortgezet onderwijs, ondersteund door de AVS en de VO-raad. Schoolleiders Bas Vernooij (po), Hanneke Vermunt (po), Melanie Brandenburg (vo), John Hausmans (vo) en Carin Gabriels (vo) zaten in de redactieraad van de gelijknamige factsheet.