Stijgend aantal meldingen over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag vraagt om actie
22 november 2022
Seksuele intimidatie en seksueel misbruik
In totaal kregen de vertrouwensinspecteurs vorig schooljaar 657 meldingen binnen over gevallen van seksuele intimidatie, seksueel misbruik, psychisch en fysiek geweld, discriminatie en radicalisering in het vo. Sinds enkele jaren (ook in vergelijking met de pre-coronajaren) zien we dat deze meldingen steeds vaker gaan over het eerste thema: seksuele intimatie en seksueel misbruik. Het aantal meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag is ook bijna verdubbeld ten opzichte van de twee voorgaande schooljaren. Afgelopen schooljaar werd 79 keer melding gedaan van seksueel misbruik; voorbeelden zijn relaties tussen een docent en minderjarige leerling en verkrachting. Bij 140 meldingen ging het over seksuele intimidatie, zoals ongewenste aanrakingen of ongewenst (non-)verbaal gedrag of gedrag via social media. Steeds vaker zijn hierbij met taken belast personen, zoals leraren of onderwijsondersteunend personeel, betrokken.
Het stijgende aantal meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag - zowel absoluut als relatief - kan verband houden met de toenemende maatschappelijke aandacht voor dit thema. Opvallend is bijvoorbeeld een relatief hoog aantal meldingen in februari en maart 2022, vlak na een uitzending over dit thema bij een grote Nederlandse televisieshow. De inspectie heeft echter geen nader onderzoek gedaan naar de reden achter de toename van het aantal meldingen in deze periode.
Geweld en discriminatie
Ook het aantal meldingen over psychisch en fysiek geweld in het vo nam vorig schooljaar flink toe; in 2021-2022 ging het om 247 gevallen van psychisch geweld (waaronder pesten) en 147 gevallen van fysiek geweld (waaronder mishandeling, dreiging met wapens en lichamelijk letsel door schuld).
Tenslotte werd ook meer melding gedaan van discriminatie (op grond van afkomst). Het aantal meldingen over radicalisering van een leerling nam af met 1 ten opzichte van het schooljaar ervoor.
Extra aandacht nodig
De nieuwe cijfers van de Onderwijsinspectie onderstrepen voor de VO-raad opnieuw het belang van aandacht voor deze problematiek op scholen. Het is lastig te zeggen of het gestegen aantal meldingen vooral voortkomt uit de toenemende aandacht voor grensoverschrijdend gedrag en meer bekendheid over de mogelijkheden te melden, of dat sprake is van een toenemend aantal incidenten. Zeker is dat de school nog niet altijd voor alle leerlingen een veilige omgeving is. Er is daarom nadere actie nodig vanuit scholen, in samenwerking met maatschappelijke partners zoals ouders, gemeenten en politie.
Hierbij wil de VO-raad vooral doorgaan op de door de sector ingezette koers, met het accent op preventie. Op veel scholen wordt geïnvesteerd in burgerschapsonderwijs en een veilige schoolcultuur, waarbij het gesprek wordt aangegaan over omgangsvormen en leerlingen en personeel dingen ook bespreekbaar durven maken. Daarnaast is het belangrijk verder in te zetten op voldoende vertrouwenspersonen en andere aanspreekpunten in de school, waar iedereen laagdrempelig terecht kan en melding kan maken als zich incidenten voordoen. De VO-raad wil de positie van de vertrouwenspersonen verder versterken (via wetgeving en professionalisering). Tenslotte is belangrijk dat scholen meldingen en klachten goed (blijven) opvolgen. In dit kader willen we ook verder investeren in de professionalisering van leraren, gericht op het herkennen en erkennen van incidenten en vervolgens goed handelen, en op het informeren over beschikbare ondersteuning op dit vlak via onder meer Stichting School & Veiligheid.
Verplicht meldpunt onwenselijk
De VO-raad is geen voorstander van het inrichten van een verplicht onafhankelijk meldpunt waar leerlingen, ouders en leraren kunnen melden als er iets speelt. In zijn brief aan de Tweede Kamer over sociale veiligheid van 18 november jl. gaf minister Wiersma aan een dergelijk meldpunt te willen invoeren. De minister zet hiermee vooral in op repressieve maatregelen, en gaat voorbij aan het belang van preventie. Deze maatregel draagt ons inziens ook bij aan een aangeefcultuur, waarin mensen zich eerder onveiliger dan veiliger voelen; er schuilt ook een reëel risico in het misbruik maken van de meldplicht.
Daarnaast vindt de VO-raad de door de minister voorgestelde uitbreiding van de sociale veiligheidsmonitor (meer leerlingen en ook onderwijspersoneel bevragen), niet nodig en wenselijk. Dit brengt vooral hoge kosten en werkdruk met zich mee en voegt weinig toe aan de bestaande monitoring.
Ouders, leerlingen, docenten, directies en besturen, maar ook vertrouwenspersonen kunnen de vertrouwensinspecteurs van de inspectie raadplegen wanneer zich in of rond de school problemen voordoen op het gebied van seksuele intimidatie, seksueel misbruik, psychisch en fysiek geweld of discriminatie en radicalisering.
Als er een vermoeden is van seksueel misbruik (zedenmisdrijf) dan geldt in een aantal gevallen een meld-, overleg- en aangifteplicht. De inspectie zal deze regels de komende tijd extra onder de aandacht brengen. Eind september 2022 is hierover een flyer naar alle besturen gestuurd.