Tekort onderwijspersoneel is én blijft groot

Uit de trendrapportage arbeidsmarkt blijkt dat het tekort aan leraren in het vo 5,1% bedraagt (3800 fte), waarvan 69% ‘verborgen’ is. De tekortvakken blijven wiskunde, natuurkunde, scheikunde, informatica, Nederlands, Duits, Frans en de klassieke talen. Voor schoolleiders is het tekort 3,5% (200 fte). Hoewel leerlingaantallen dalen, blijft het lerarentekort de komende tien jaar toenemen.

De VO-raad benadrukt dat de huidige aanpak om personeel te behouden en aan te trekken belangrijk is, maar niet voldoende. Scholen moeten zich beter voorbereiden op langdurige arbeidsmarktkrapte. Hier heeft ook de Onderwijsraad al eerder op gewezen. Het kabinet moet hierbij structurele middelen toekennen, zodat scholen hun arbeidsorganisatie en personeelsbeleid kunnen versterken en voorbereid zijn op een situatie van aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt.

Regionale samenwerking versterken

Vanaf 2025 zijn er 50 onderwijsregio’s, waarvan 27 met deelname van vo-besturen. De VO-raad ondersteunt deze regionale samenwerking, maar pleit daarbij voor een stabiele en meerjarige aanpak. Zo kan de focus in de onderwijsregio’s verlegd worden van het vormgeven van de samenwerking en governance, naar de uitvoering van regionale oplossingen voor het terugdringen van en omgaan met de personeelstekorten. De VO-raad ondersteunt de (door)ontwikkeling en aanpak van onderwijsregio’s onder andere op thema’s als regionale samenwerking op het gebied van strategisch personeelsbeleid, samen opleiden, doorlopende professionalisering en anders organiseren van het onderwijs.

De VO-raad vindt het belangrijk dat vanaf komend jaar evaluatieonderzoek wordt uitgevoerd, zodat de verdere doorontwikkeling van onderwijsregio’s ondersteund wordt door inzichten uit onderzoek. 

Daarnaast pleit de VO-raad voor structurele financiering van regionale samenwerking om het ongelijk verdeelde lerarentekort aan te pakken. Dit is ook de boodschap van de aangenomen motie over het omvormen van de regeling onderwijsregio’s tot een structurele stimuleringsregeling voor regionale samenwerking.

Opleiding en begeleiding van leraren

Zij-instromers in het vo staan vaak direct voor de klas, wat begeleiding cruciaal maakt. De VO-raad maakt zich zorgen over de uitval van zij-instromers en startende leraren en ziet de regionale samenwerking in de onderwijsregio als kans om hen goed te begeleiden. Via het ‘Bestuursakkoord flexibilisering lerarenopleidingen’ wordt gewerkt aan meer maatwerk en vrijstellingen, wat de instapdrempel verlaagt. De VO-raad pleit voor nauwe samenwerking tussen lerarenopleidingen en scholen bij de implementatie hiervan.

Strategisch personeelsbeleid

Zorgen rondom de kwaliteit van het onderwijs en het behoud van personeel vergen een strategische aanpak van personeelsbeleid gericht op duurzame inzetbaarheid en professionele ontwikkeling. Het kabinet werkt daarom aan het wetsvoorstel ‘Strategisch personeelsbeleid’ en streeft ernaar dat dit voorstel voor de zomer 2025 naar de Raad van State gaat. In hoeverre dit wetsvoorstel wordt aangepast op basis van het kritische advies van de Onderwijsraad en de reacties naar aanleiding van de internetconsultatie is nog onbekend. De VO-raad pleit ervoor dat de arbeidsvoorwaardelijke zaken, zoals eisen aan het aantal vaste contracten, eruit gaan. 

In de Kamerbrief rapporteert het kabinet over een onderzoek naar de achtergronden van vaste en tijdelijke contracten en de externe inhuur van personeel. Uit dit onderzoek blijkt dat er redenen kunnen zijn waarom schoolbesturen tijdelijke contracten aanbieden, zoals (financiële) onzekerheden en instroom van nieuwe leraren. Ook laat dit onderzoek zien dat scholen en besturen die in een relatief lastige(r) positie zitten qua leerlingenpopulatie en/of personeelstekort vaker met tijdelijke contracten werken en ook vaker extern ingehuurd personeel hebben om de formatie rond te krijgen. De onderzoekers stellen dat in het onderwijs ook - soms grote - behoefte is aan flexibiliteit bij de inzet van personeel vanwege wisselende leerlingenaantallen of ter overbrugging in het geval van een openstaande vacature. De beoordeling van tijdelijke en flexibele contracten in het onderwijs vergt daarom een gebalanceerde blik. Hier sluit de VO-raad zich bij aan en daarom moeten hierover geen wettelijk vastgestelde normen komen.

Herstelplan

Het kabinet is met de sector- en werknemersorganisaties in het po en vo - waaronder de VO-raad - in gesprek over de totstandkoming van een zogenoemd 'Herstelplan', dat een gezamenlijke langjarige aanpak voor het onderwijs moet vormen. Dit Herstelplan zal in de loop van 2025 gereed zijn. Het moet een extra impuls geven aan het toewerken naar voldoende en goed onderwijspersoneel en voortbouwen op het Onderwijsakkoord/Werkplan ‘Samen voor het beste onderwijs’. Aantrekkelijk werk voor leraren en schoolleiders, strategisch personeelsbeleid en een andere inrichting van de schoolorganisatie, het samenspel tussen leraren, schoolleiders en besturen en opleiden/ bevoegdheden moeten daarin wat de VO-raad betreft belangrijke bouwstenen worden.