Veel in beweging: drie jaar ontwikkeling in het VO

Sinds 2014 nemen de ambities die in het Sectorakkoord zijn vastgelegd een centrale plaats in op de agenda van het voortgezet onderwijs. In drie jaar tijd boekte de sector op deze ambities een betekenisvolle vooruitgang. Dat is niet alleen te zien in de aandacht voor deze thema’s bij besturen; het resulteerde ook in een merkbare beweging in de scholen.

Dit artikel is gebaseerd op diverse bronnen, onder andere gesprekken met bestuurders en schoolleiders over hun ervaringen en gegevens uit verschillende projecten die de VO-raad uitvoert. Daarnaast op de cijfers uit de VO2020-scan. Deze scan is in de afgelopen drie jaar één of meerdere keren ingevuld door 839 scholen.

Talentontwikkeling

Bestuurders en schoolleiders zetten, op hun eigen manier en passend bij de onderwijsvisie en ambities van de school, steeds meer in op maatwerk en flexibilisering. Dit met als doel onderwijs te bieden dat recht doet aan verschillen tussen leerlingen, onderwijsprestaties te verbeteren en/of gelijke toegang tot en kansen in het onderwijs te bevorderen. In de afgelopen drie jaar zijn grote stappen gezet met onder andere het plusdocument, flexibele leerroutes en de inzet van ICT.

Plusdocument
Scholen maken steeds vaker de brede vorming van leerlingen zichtbaar in een plusdocument (afbeelding 1). De variatie in de vormgeving van dit document is weliswaar groot, maar deze documenten geven wel de extra vaardigheden van leerlingen weer.

Afbeelding 1

Flexibele leerroutes
Scholen creëren steeds meer flexibele leerroutes door onder andere te variëren in het aantal uren onderwijs per leerling en door vakken op verschillende niveaus aan te bieden. Uit de VO2020-scan blijkt dat inmiddels in totaal 59,6% van de scholen varieert in uren onderwijs per leerling voor minimaal een deel van de leerlingen (afbeelding 2), zodat maatwerk geboden kan worden. Scholen maken daarbij ook steeds vaker gebruik van de mogelijkheden van ICT (afbeelding 3).

Afbeelding 2

ICT
Uit de scan blijkt dat 89,9% van de scholen ICT ziet als hulpmiddel voor maatwerk. Om scholen te ondersteunen bij het ontwikkelen van een visie op gepersonaliseerde leren en de uitwerking daarvan in de praktijk, is project Leerling2020 opgezet. In de ruim 30 Leerlabs van dit project werken meer dan 200 scholen met elkaar. Dit is 32% van alle vo-scholen. Innovatie staat voorop en er wordt gebruik gemaakt van ‘bottom-up’ op het gebied van gepersonaliseerd leren (afbeelding 3).

Afbeelding 3

De professionele schoolorganisatie

De VO-raad ziet een professionele schoolorganisatie als een ondersteunende leer- en werkomgeving waarbinnen voortdurend wordt gewerkt aan onderwijs-, school- en professionele ontwikkeling. Scholen zijn daarbij niet alleen een plek waar leerlingen leren, maar een plek waar een hele organisatie leert en zich ontwikkelt.

Strategisch personeelsbeleid
Steeds meer besturen en scholen werken aan de versterking van hun strategisch personeelsbeleid. Recent (februari, 2017) onderzoek van de Universiteit Utrecht onder 102 schoolbesturen uit het vo komt tot een overwegend positief oordeel over de ontwikkeling en implementatie van strategisch personeelsbeleid door scholen. Het onderzoek laat zien dat de meeste besturen in het vo het personeelsbeleid goed afstemmen op hun strategische doelstellingen. Dit wordt bevestigd door de uitkomsten van de VO2020-scan (afbeelding 4). Het onderzoek laat echter ook zien dat er nog veel winst te halen is binnen de sector. Zo wijst onderzoek van OCW uit dat de begeleiding van startende schoolleiders beter kan.

Afbeelding 4

Professionalisering van leraren en schoolleiders
Met betrekking tot de beroepskwaliteit van leraren is duidelijke vooruitgang geboekt. Meest in het oog springend zijn de verbeteringen in de begeleiding van startende leraren en het verder terugdringen van onbevoegd gegeven lessen. Startende leraren kregen de afgelopen jaren steeds vaker begeleiding, de begeleidingsintensiteit is licht gestegen en zo’n 70% van de starters is tevreden met de begeleiding, aldus onderzoek van OCW. Het aantal onbevoegd gegeven lessen is inmiddels flink gedaald naar 5,1% in 2015. Ter vergelijking: in het laatste peiljaar (2013) lag dat percentage op 15,9%.

Schoolleiders maken vaker en betere afspraken over hun professionele ontwikkeling en nemen vaker deel aan professionaliseringsactiviteiten. Ook ontmoeten collega-schoolleiders elkaar meer om met en van elkaar te leren in bijvoorbeeld coachings- of intervisietrajecten. De VO-academie heeft bijvoorbeeld de afgelopen jaren een stevige impuls gegeven aan deze beweging in de sector: meer dan 1.700 individuele schoolleiders hebben de afgelopen jaren (soms meermaals) gebruikgemaakt van professionaliseringstrajecten die door de academie worden aangeboden.

Horizontale dialoog
Steeds meer scholen maken gebruik van de input van interne en externe stakeholders (afbeelding 5). Deze scholen dicteren hun beleid niet van bovenaf, maar ontwikkelen dit in samenspraak met docenten, ouders, leerlingen en andere belanghebbenden. Met de website www.scholenopdekaart.nl heeft de vo-sector een geschikt middel dat gebruikt kan worden voor deze horizontale verantwoording. Alle belanghebbenden kunnen hier zich op basis van relevante en vergelijkbare gegevens laten informeren en daarover het gesprek aangaan. 98% van de besturen is actief en 92% van de scholen vult hier de gevraagde informatie in.

Afbeelding 5

Een blijvende ontwikkeling

In drie jaar tijd boekte de sector zichtbaar vooruitgang. De VO-raad zal ontwikkelingen door middel van de projecten Maatwerk, Stap2, Samen opleiden en professionaliseren, Steunpunt passend onderwijs en de VO-academie blijven stimuleren en faciliteren.