Voortgang NPO: Situatie op veel scholen nog lang niet bij het oude

De VO-raad herkent het beeld dat uit deze derde voortgangsrapportage naar voren komt. Door de corona-uitbraak, sluiting van scholen, personeelstekorten en een hoge werkdruk kwam de schoolorganisatie opnieuw onder druk te staan. Toch slagen scholen er veelal in om de NPO-middelen zo in te zetten dat ze de gevolgen van de crisis voor hun leerlingen kunnen dempen. Er is met de extra middelen meer ruimte op school om alle leerlingen te bieden wat ze nodig hebben.

Scholen zijn met name positief over de interventies gericht op het welbevinden van hun leerlingen. Maar in de praktijk blijkt ook dat dat welbevinden nog steeds fors onder druk staat, dat (veel) meer leerlingen psychische klachten ervaren en dat het eind daarvan nog niet in zicht is. In de scholen is merkbaar hoe maatschappelijke problemen als de groeiende  armoede voor leerlingen optellen bij de gevolgen van de pandemie. Er is dus niet simpelweg te spreken van herstel na corona. In het onderwijs zijn er daarom zorgen over hoe het verder moet als deze tijdelijke extra middelen straks weer verdwenen zijn.

Welbevinden laagst bij meisjes, oudere leerlingen en havo/vwo

De voortgangsrapportage laat zien dat het welbevinden met name voor de oudere vo-leerlingen onder druk staat. De pandemie heeft impact op de ervaren schoolstress, hun motivatie en concentratievermogen. Meisjes zijn negatiever over het dagelijks leven dan jongens. Opvallend is dat schoolleiders in het praktijkonderwijs zich minder zorgen maken over het welbevinden van hun leerlingen. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat veel van deze leerlingen in lockdown naar school bleven gaan, maar daar geeft de rapportage geen uitsluitsel over. Het aandeel schoolleiders van havo- en vwo-leerlingen dat zich veel zorgen maakt is juist gestegen. Het welbevinden van leerlingen komt meer onder druk te staan naarmate zij ouder zijn. Mogelijk houdt dit verband met een toenemende ervaren prestatiedruk, naarmate de leerresultaten meer gaan meewegen, zo stelt de rapportage.

Ontwikkeling vaardigheden

In de voortgangsrapportage wordt ook gekeken naar de ontwikkeling van vaardigheden bij leerlingen op het eind van schooljaar 2021/2022. Dit laat een wisselend beeld zien. Er is vooral bij Nederlands leesvaardigheid, Nederlands woordenschat en in iets mindere mate Rekenen-Wiskunde te zien dat de eerdere daling heeft doorgezet. Deze is wel aan het afvlakken. Voor Engels leesvaardigheid en Engels woordenschat blijven de vaardigheden van leerlingen juist beter worden.

In gesprek met de VO-raad geven scholen ook aan dat het beeld heel wisselend is en dat het ingewikkeld is om de ontwikkelingen goed te duiden. Besturen met meerdere scholen onder hun hoede maken analyses van de ingezette interventies afgezet tegen de ingelopen vertragingen op de verschillende scholen, maar geven aan daarin weinig patronen te kunnen vinden. Veel is ook afhankelijk van de context van een school; als er ergens bijvoorbeeld een aantal leraren uitvalt legt dat druk op de rest van het team, en ook op het NPO-programma. De ondersteuning vanuit een samenwerkingsverband of gemeente verschilt ook per school.

Kinderziektes in verantwoordingssysteem

Schoolbesturen hebben zich in het voorjaar van 2022 voor het eerst moeten verantwoorden over de inzet van NPO-middelen in de periode september – december 2021. Dat liep via de portal ‘XBRL’ op het niveau van de gekozen interventies. In de Kamerbrief wordt ten onrechte het beeld geschetst dat een kwart van de besturen niet bereid zou zijn om zich hierover te verantwoorden, en de minister spreekt besturen hier stevig op aan in de brief. Uit de NPO-rapportage blijkt echter dat dit komt door de portal die gebruikt werd, die nogal wat last had van kinderziektes. Besturen die het betreft, zijn door DUO gebeld om de data alsnog aan te vullen. Daarnaast was niet altijd duidelijk onder welke categorie de eigen interventies uit de menukaart gerangschikt moesten worden, omdat categorieën in het verantwoordingssysteem veel ruimte bieden voor een eigen interpretatie. Veel besturen hebben hier in het jaarverslag ook een melding van gemaakt. Het is volledig onterecht en misplaatst dat besturen hier nu door de minister op worden aangesproken. Het is goed dat de portal voor de komende jaren wordt verbeterd zodat er goede, rijke informatie beschikbaar komt over de besteding van middelen.

Inspiratiesessie hoe krijgen we onze leerlingen weer 'aan'?

Voor scholen die inspiratie willen opdoen en met collega’s willen sparren over de uitdaging rondom gedrag, motivatie en concentratie van leerlingen organiseert de VO-raad op 1 december samen met de NPO Kenniscommunity, het Lerarencollectief en het NJi een bijeenkomst 'Hoe krijgen we onze leerlingen weer aan?'.