Weinig effect van de arbeidsmarktoelage voor scholen met de meeste achterstandsvraagstukken

De arbeidsmarktoelage is in 2021 door toenmalig minister Slob ingevoerd - aanvankelijk tijdelijk binnen het NPO en later als structurele bekostiging - met als doel om de arbeidsmarktpositie te versterken van de 15% scholen met de grootste achterstandsvraagstukken. Aan het CPB is gevraagd het effect te onderzoeken. Op 23 april zijn daarvan de bevindingen gepubliceerd:

• Geen duidelijke (significante) effecten op de mobiliteit van leraren.
• Geen duidelijk effect op het aandeel onbevoegd gegeven lessen in het vo.
• Voorzichtige aanwijzingen dat de toelage bijdraagt aan het behoud van leraren en een lagere uitstroom naar andere scholen.
• Buiten de G5-steden is het effect van behoud en een lagere uitstroom duidelijker.
• Geen aanwijzingen dat recent gediplomeerde leraren vaker kiezen voor scholen met de arbeidsmarkttoelage.
   

Voor de VO-raad zijn deze bevindingen geen verrassing. Bij de invoering is samen met de vakbonden al gewaarschuwd voor te hoge verwachtingen. Over de urgentie van het vraagstuk van kwetsbare leerlingen in combinatie met personeelstekorten op deze scholen was destijds geen discussie. Ook niet over de noodzaak om hierin structureel te investeren. Wel over het instrument arbeidsmarkttoelage als antwoord op het vraagstuk.

Een overweging daarbij was en is dat het negatieve effect van het eventueel op een later moment intrekken van de toelage groot is. In dat geval gaan leraren en ondersteunend personeel er fors in inkomen op achteruit, waardoor de arbeidsmarktpositie van scholen met veel achterstandsvraagstukken juist verslechtert.

Voor het funderend onderwijs is in 2025 175 miljoen euro beschikbaar voor de arbeidsmarkttoelage, onderverdeeld in 91 miljoen voor het voortgezet onderwijs en 84 miljoen voor het primair onderwijs.

In het Onderwijsakkoord 2022 is afgesproken dat sociale partners en de minister met de uitkomsten van het CPB-rapport in gesprek gaan over de criteria voor de aanspraak op het budget van arbeidsmarktoelage. Met daarbij de vraag of en zo ja op welke wijze de toelage aanpassing behoeft om het doel (versterken van de arbeidsmarktpositie) te realiseren. Binnenkort zal het gesprek hierover starten.