Workshop Staat van de Schoolleider 2024 drukbezocht: "Het mooiste vak ter wereld"

Met de Staat van de Schoolleider vragen we maatschappijbreed meer aandacht, erkenning en waardering voor de cruciale rol van de schoolleider in het funderend onderwijs. Dit is ontzettend hard nodig om ervoor te zorgen dat heel veel nieuwe collega’s staan te trappelen om ook schoolleider te worden. We zetten hiermee niet alleen het mooie vak van schoolleider op de kaart, maar verstevigen ook de positie van schoolleiders.

Bij de presentatie van de Staat van het Onderwijs eerder in de ochtend op 17 april halen Ria Westendorp, waarnemend inspecteur-generaal en Onderwijsminister Mariëlle Paul het al aan: schoolleiders staan voor grote uitdagingen, maar kunnen ook het verschil maken. Beiden geven aan dat het belangrijk is kennis en goede voorbeelden te delen. Paul benoemt expliciet dat het onderwijs voor grote uitdagingen staat wat extra moeilijk is vanwege het leraren- en schoolleiderstekort. Hier loont samenwerking. De workshop speciaal voor schoolleiders was een mooie gelegenheid om aan die samenwerking te werken en concrete voorbeelden te delen.

Workshop

Tijdens de workshop vertellen twee van de acht geportretteerde schoolleiders hun verhaal: Mark de Kievit, rector van het Fioretti college in Lisse en Michelle Brown, schoolleider van basisschool De Driemaster in Almere. De Kievit vertelt onder andere dat er een schoolleiderstekort op zijn school dreigde. Door zich te richten op de bevlogenheid en wensen van schoolleiders, voelen zij zich gehoord. Daardoor heeft hij nu geen tekort meer. Ook heeft hij een traject voor getalenteerde leraren, om die al vroeg aan het onderwijs (doorgroeien naar schoolleider) te binden. Michelle Brown wijst op het belang van een goede startersbegeleiding (inductietraject), zodat meer talent wordt behouden voor het vak. Hoewel Almere het grootste leraren- en schoolleiderstekort van Nederland heeft, heeft het bestuur Prisma Almere hier geen last van.

Na de presentaties discussieerden de aanwezige schoolleiders in groepjes over de vier thema’s.
 

Schoolleiderstekort

Het schoolleiderstekort los je niet zomaar op. Sta open voor zij-instroom uit andere (onderwijs)sectoren en onbenut potentieel. Stel de onderwijsregio’s ook open voor schoolleiders. En zorg voor goede begeleiding van startende schoolleiders. Organiseer kweekvijvers, ook buiten het eigen bestuur. Ook kwam het beroep zelf aan bod, met de taken en verantwoordelijkheden en het imago. De schoolleider heeft er de laatste jaren veel meer taken bijgekregen, maar niet alles komt in de schoolleidersopleiding aan bod, waardoor kennis ontbreekt. Omdat het een eenzaam beroep is, is het belangrijk aan intervisie te doen. Of denk aan regionale danktanks of een duo-functie, zodat je kan sparren. Geef de schoolleiders meer waardering, zet de schoolleider centraal.

Reactie van een deelnemer:
“Sta open voor zij-instroom uit andere (onderwijs)sectoren. Te vaak wordt gezegd: ‘die heeft geen ervaring, die willen we niet’. De schoolleider van een Islamitische school in ons groepje vertelde dat hij geen last heeft van het schoolleiderstekort. Een sterke identiteit van de school kan dus een succesfactor zijn. De schoolleider heeft een cruciale rol. Zet de schoolleider centraal en geef het vak meer waardering en erkenning. Je kunt als schoolleider een impactvolle rol spelen.”
 

Startersbegeleiding

Starters hebben een vraagbaak en concrete hulp nodig. Het eerste jaar leidinggeven is pittig, ingewikkelde boodschappen worden bij je neergelegd. Het is echt een vak. Op alle lagen moet je boeien en binden. Een inductieprogramma, coaching en een maatje zijn essentieel. AVS heeft een mentorprogramma voor starters en een netwerk waar starters elkaar kunnen ontmoeten. “Schoolleiders kunnen goed fixen en oplossen, maar je moet groeien naar een niveau dat je meer doet dan dat. Je moet de lol in je vak niet verliezen”, aldus een deelnemer. Benadruk het positieve en de waardering: zet het vak in het zonnetje. “Zorg ervoor dat iedereen zich gezien en gehoord voelt. Zo gaan wij met elkaar om.”
 

Professionalisering

Het vak is dynamisch en breed: dat vraagt om continue professionalisering. Veel besturen kiezen voor collectieve professionalisering (incompany), zoals een interne kweekvijver of trainingen over een bepaald thema. Binnen kleine stichtingen of kleine scholen is dat lastiger te regelen. Toch is het ook nuttig buiten je eigen stichting (op wijkniveau) te netwerken. Een deelnemer: “Je leert veel van anderen. Het is fijn vakgenoten te ontmoeten en met elkaar te sparren over het vak.” Schoolleiders in het po hebben elk jaar recht op 3000 euro. Vo-schoolleiders kunnen gebruikmaken van de Schoolleidersbeurs.
 

Samenspel schoolleiding en bestuur

Een goed samenspel zorgt ervoor dat schoolleiders zich gesteund voelen en hun vak goed kunnen uitvoeren. Veranker de positie van de schoolleider in wet- en regelgeving. Voeg dit thema toe aan het toezichtskader. Herijk de bevoegdheden en taakverdeling tussen bestuur en schoolleider en maak gebruik van het managementstatuut. Het vak is complexer geworden, de status en de waardering moeten omhoog. Schoolleiders zijn immers essentieel voor de onderwijskwaliteit. “Het is het mooiste vak in de wereld”, zegt een deelnemer. Een aantal scholen kiezen voor gespreid leiderschap. Dat vraagt intensief teamwerk, wat alleen in een professionele cultuur mogelijk is.

Reactie van een deelnemer:
“Het bestuur is voor de schoolleider wat de schoolleider is voor het team. Als het bestuur niet functioneert, heeft de schoolleider – en ook het team – daar last van. Een bestuurder moet op de werkvloer komen, nauw contact hebben met de schoolleider en kennis en uitwisseling faciliteren. De schoolleider moet zicht hebben op de financiën, anders kan hij geen beleidsrijke keuzes maken. Als er een goede samenwerking is, dan kan de schoolleider een visie uitdragen, zie je bevlogen medewerkers en goede resultaten. Het bestuur moet de kaders scheppen, de schoolleider is er verantwoordelijk voor om het beleid uit te zetten op zijn locatie.”