Bevoegdheid

De VO-raad wil dat alle lessen in het vo worden gegeven door daarvoor bevoegde en bekwame leraren. Die zijn immers een belangrijke voorwaarde voor goed onderwijs. Maar de complexe en knellende regels van het huidige bevoegdhedenstelsel staan het aanstellen van bekwame docenten in de weg. Het stelsel moet flexibeler. Dit is belangrijk om het lerarentekort terug te dringen, maar ook vanwege onderwijskundige redenen. Al in 2018 sprak de ALV van de VO-raad zich uit over het actualiseren en toekomstgericht maken van de wet- en regelgeving, het realiseren van meer maatwerk en flexibiliteit bij het opleiden van leraren, en het inrichten van een toekomstbestendig bestel van opleiden en professionaliseren. Wat dat laatste betreft: wij zetten in op een opleidingsbestel met een brede generieke basis, in combinatie met een bevoegdheid voor een (vak)gebied of onderwijssector en met doorlopende leer- en ontwikkellijnen. 

Ook de Onderwijsraad heeft in 2018 in het advies ‘Ruim baan voor leraren’ gewezen op noodzakelijke aanpassingen van de kwalificatie- en arbeidsstructuur van leraren in het onderwijs. De toenmalige bewindslieden gingen ermee aan de slag. Er kwam een verkennend onderzoek, begeleid door de brede Landelijke Werkgroep Bevoegd, en er kwam een commissie. Die commissie Onderwijsbevoegdheden bereikte helaas geen consensus over uitwerking van de adviezen van de Onderwijsraad en stopte begin 2021. 

De urgentie van een toekomstbestendig bevoegdhedenstelsel blijft onverminderd hoog. Daarom blijft de VO-raad zich inzetten voor een herziening van dit stelsel, samen met onze partners in de Landelijke Werkgroep Bevoegd (vakbonden- en verenigingen, lerarenopleidingen en het ministerie). 

Hierbij werken wij onder andere aan oplossingen voor knelpunten in de bevoegdheden van leraren in het vmbo en praktijkonderwijs. Zo wordt een wetswijziging voorbereid voor ruimere bevoegdheden in het beroepsgerichte deel van het vmbo, door praktijkgerichte vakken te koppelen aan een breder bevoegdhedencluster. Ook wordt gewerkt aan een maatwerkprogramma voor vakmensen met een MBO-diploma om les te geven in beroepsgerichte vakken in het vmbo en praktijkonderwijs. Kijk voor meer informatie over de stand van zaken van deze ontwikkelingen en een bundeling van alle informatie over bevoegdheden in het funderend onderwijs op deze webpagina van onderwijsregio.nl.

Daarnaast zet de VO-raad zich in voor betere samenwerking tussen lerarenopleidingen en scholen: zie Samen Opleiden en Professionaliseren en het Bestuursakkoord flexibilisering lerarenopleidingen, gericht op betere waardering van eerder verworven competenties, flexibeler omgaan met zij-instromers en meer modulair opleiden.  

Het terugdringen van het aantal onbevoegd gegeven lessen is al heel lang een knelpunt voor ministerie, leraren, lerarenopleidingen, schoolleiders en besturen. Het lerarentekort en onderwijskundige ontwikkelingen zoals de beweging naar meer maatwerk, 10-14-onderwijs, leerpleinen en het anders organiseren van schoolvakken maken dat besturen en scholen niet altijd een bevoegde leraar voor de klas kunnen zetten. Structurele veranderingen in het bevoegdhedenstelsel zijn noodzakelijk. De VO-raad streeft naar een flexibeler stelsel dat recht doet aan de diversiteit van leerlingen, leraren en scholen. Een stelsel dat meer past bij de ontwikkelingen die het onderwijs doormaakt, aansluit bij loopbaanperspectieven van leraren en passend toegankelijk is voor zij-instromers en reguliere instroom.

Uit het IPTO-rapport over 2023 blijkt dat de afname van het percentage bevoegd gegeven lessen, dat sinds 2020 ieder jaar daalt, dit jaar ook weer iets is afgenomen. De daling is in 2023 wel minder sterk dan de voorgaande jaren. Ook laat het rapport zien dat de in 2022 ingezette stijging van het aantal onbevoegd gegeven lessen in 2023 doorzette. Dit betreft nu 4,4% van het totaal aantal lesuren. Ook het aantal benoembaar gegeven lessen is verder gestegen, naar 9,6%. Dit zijn veelal personen die nog een opleiding volgen. Een deel van de onbevoegd gegeven lessen wordt gegeven door een docent die wel een bevoegdheid heeft voor een ander vak.