Leernetwerk nieuwkomers: de belangrijkste bevindingen

Op basis van een inventarisatie in de eerste bijeenkomsten bleek dat de meeste vragen van scholen betrekking hebben op drie aspecten: de instroom van nieuwkomersleerlingen in de ISK, de werkwijze van de ISK, en de uitstroom van de leerlingen naar het ‘reguliere’ vo en mbo (hierna ‘vervolgonderwijs’ genoemd).

• Instroom: hoe krijgen we goed zicht op de achtergrond, kennis en leerbaarheid van nieuwe ISK-leerlingen?
• Werkwijze: hoe kunnen we de kwaliteit van onze aanpak verbeteren en deze leerlingen onderwijs op maat bieden?
• Uitstroom: hoe zorgen we voor een goede aansluiting met het vervolgonderwijs en wat verwachten wij van de ontvangende scholen?

Instroom

Prognose
Niet alleen het aantal leerlingen dat instroomt, ook de landen van herkomst zijn veranderlijk. Het is van belang dat scholen vroegtijdig en goed zicht hebben op de (komende) instroom van nieuwkomersleerlingen, zodat ze kunnen anticiperen op veranderingen in aantallen en achtergrondkenmerken van de instromende leerlingen.

Intake
Om nieuwkomersleerlingen op maat onderwijs en begeleiding te kunnen geven, moeten we ons allereerst een goed beeld vormen van de leerlingen die instromen in de ISK. Daarom is een zorgvuldige (verlengde) intake met gesprekken, observaties en toetsen van grote waarde: welke kennis, vaardigheden en mogelijkheden heeft deze leerling? Overigens moeten we ons realiseren dat het beeld dat we ons op basis van de intake vormen een momentopname is. Vaak verandert dat beeld in de maanden erna.

Het is belangrijk dat de intake een duidelijke plaats heeft in de school en in de aanmeldingsprocedure. Alleen dan kunnen de uitkomsten van de intake optimaal worden benut om het verwachte uitstroomniveau vast te stellen en op basis daarvan een passende leerroute voor de leerling vast te stellen.

Werkwijze

Grote verschillen
In een ISK zitten leerlingen tussen de 12 en 18 jaar, van alle niveaus. De verschillen tussen ISK-leerlingen zijn daardoor heel groot. Ze verschillen in achtergrond, kennis, vaardigheden en tempo. ISK-onderwijs is dan ook bij uitstek onderwijs op maat. Toetsen kunnen helpen om dat maatwerk vorm te geven, maar toetsresultaten alleen geven geen volledig beeld van de capaciteiten, ambities en leervragen van de leerling. Daarom is het goed om leerlingen ook een portfolio te laten opbouwen. Dat geeft een breder beeld van wat een leerling wil en kan.

Reflectie
Om ervoor te zorgen dat ISK-leerlingen ook zelf een beeld krijgen van hun capaciteiten, wensen en mogelijkheden, is het van belang dat ze leren reflecteren. Relflectie helpt de leerling om zich een realistisch beeld te vormen van zijn mogelijkheden in het onderwijs en op de arbeidsmarkt. Daarnaast is het noodzakelijk om aandacht te besteden aan de ontwikkeling van executieve functies, omdat deze van groot belang zijn voor het functioneren op school en op de arbeidsmarkt.

Netwerk
Omdat veel ISK-leerlingen extra ondersteuning/hulp nodig hebben, is het noodzakelijk dat de ISK goede werkrelaties opbouwt en onderhoudt met organisaties en functionarissen die jongeren de benodigde hulp kunnen geven. Denk hierbij bijvoorbeeld aan jeugdhulp, schoolmaatschappelijk werk, expertise van de samenwerkingsverbanden passend onderwijs en Nidos (voogdij).

Team
Omdat de omvang van de instroom van leerlingen in de ISK fluctueert, doen zich ook regelmatig veranderingen voor in (de omvang van) het team. Aandachtspunt is dat de expertise die de afgelopen jaren is opgebouwd (NT2, vluchtelingendidactiek) wordt behouden.

Uitstroom

Plaatsingsniveau
Nieuwkomerleerlingen moeten na de ISK soepel kunnen doorstromen naar het reguliere voortgezet onderwijs of naar het mbo. Te vaak gebeurt het nog dat ISK’s met leerlingen moeten ‘leuren’ om hen op een passende plek in het vervolgonderwijs te krijgen. Het gedegen ISK-advies dient leidend te zijn voor het vervolgonderwijs. Het inspectiekader biedt ontvangende scholen voldoende speelruimte.

Ondersteuning
ISK-leerlingen die uitstromen, hebben ook in het vervolgonderwijs extra ondersteuning nodig, bijvoorbeeld taalondersteuning of extra sociaal-emotionele begeleiding. Het is wenselijk dat reguliere scholen daarbij de kennis en ervaring inzetten die in ISK’s is opgebouwd. Dat vergroot de kans op een succesvolle doorstroom van deze leerlingen. Er zouden hiervoor extra middelen en faciliteiten beschikbaar moeten worden gesteld.

Maatwerk
Het geboden maatwerk in de ISK moet in het vervolgonderwijs worden voortgezet. Ook in het reguliere onderwijs moeten deze leerlingen onderwijs op maat kunnen krijgen. Zo is het van belang dat reguliere scholen alternatieven aanbieden aan leerlingen die niet in reguliere trajecten passen. Dat kan het geval zijn bij bijvoorbeeld analfabeten die onder niveau A1 blijven, leerlingen die ouder zijn dan 17 jaar en alleenstaande minderjarige vluchtelingen (AMV-ers).

Meer lezen

Voor meer informatie over onderwijs aan nieuwkomersleerlingen en gerelateerde onderwerpen verwijzen we u naar de themapagina's. Daar vindt u ook allerlei handige brochures en formulieren. Ook kunt u het filmpje Onderwijs en nieuwkomersleerlingen bekijken.