“De meerwaarde van een vaste ontwikkelmiddag is dat leraren elkaar weten te vinden”
10 april 2024
Elkaar opzoeken en sparren over onderwijsontwikkeling vraagt om tijd waaraan het de leraren op het Coornhert Lyceum ontbrak. Tussenuren van leraren waren versnipperd en collega’s konden elkaar niet vinden om te sparren. De school is bovendien sinds twee jaar bezig een Daltonschool te worden en zelf dus ook volop in ontwikkeling. De schoolleiding constateerde dat er te weinig ruimte overbleef voor (persoonlijke) ontwikkeling en scholing. Door de onderwijstijd anders in te delen, loste de schoolleiding dit op.
Van en met elkaar leren
Conrector Anja Schoots onderzocht met de Dalton-werkgroep en de werkgroep pedagogiek hoe de school de onderwijstijd zo kon inrichten dat leraren samen aan onderwijsontwikkeling kunnen werken. “Eigenlijk besloten we vrij snel om die versnipperde tussenuren te bundelen en de dinsdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur te blokkeren voor ontwikkeling”, vertelt ze. Het Coornhert Lyceum gebruikt het roosterprogramma Zermelo, waarin de roostermaker dat tijdsslot blokkeerde. “Dat was wel even puzzelen, maar in de jaartaak van leraren zijn natuurlijk ook al uren opgenomen voor scholing en vergaderingen. Al die uren plannen we nu op die dinsdagmiddag. We zijn dit schooljaar begonnen en nu vooral aan het ontdekken hoe we met en van elkaar kunnen leren.”
Autonomie zorgt voor draagvlak
Elke ontwikkelmiddag begint met een gezamenlijke aftrap van een half uur, waarbij gereflecteerd wordt op een pedagogisch of didactisch onderwerp. Anja: “Pedagogiek en didactiek zijn om de week de vaste thema’s die structuur bieden aan de middag. Het kan ook zijn dat we een ‘good practice’ ter inspiratie delen of organisatorische zaken met elkaar afstemmen. De rest van de middag vullen de leraren naar eigen inzicht in. De valkuil is dat ze deze tijd voor vergaderingen gebruiken, maar dat proberen we tot een minimum te beperken. Ik zou dat als tip aan andere scholen willen meegeven: zorg voor een gezamenlijk onderdeel, leg daarnaast de regie in handen van het team zelf en blijf in gesprek over hoe je de ontwikkeltijd benut. Die autonomie zorgt voor draagvlak.”
Zorg voor een gezamenlijk onderdeel, leg daarnaast de regie in handen van het team zelf en blijf in gesprek over hoe je de ontwikkeltijd benut
Duidelijkheid
Anja besprak het idee voor de ontwikkelmiddag ook met Marieke van den Vlekkert, beleidsadviseur Onderwijs en Kwaliteit van Dunamare, waar het Coornhert Lyceum onderdeel van is. “Zij kent de wet- en regelgeving en stelt kritische vragen”, zegt Anja. “Marieke vertelde dat de versnipperde tijd die leraren op het Coornhert ervaren, ook bij andere scholen speelt. In een tussenuur een lessenserie voorbereiden, lukt net niet want je moet weer op tijd naar je volgende les. Leraren weten nu dat daar op dinsdagmiddag tijd voor is en dat ze elkaar daar kunnen vinden. Dat is echt de meerwaarde.”
Anne Ferrari, lerares Nederlands en daltoncoördinator: “Onderwijsontwikkeling lukt niet als je de deur van je lokaal dicht houdt"
“Ik heb meegedacht met Anja en Walter over wat de beste structuur is om het onderwijs te verbeteren met de Daltonvisie in ons achterhoofd. Als we van de leerlingen vragen om samen te werken en te reflecteren op hun werk, dan moeten we dat als lerarenteam toch ook doen? Onderwijsontwikkeling lukt niet als je de deur van je lokaal dicht houdt. Daar is samenwerking voor nodig en het hoort bovendien bij je professionaliteit als leraar. Omdat we uit een periode komen waarin iedereen veel vrijheid had om z’n eigen ‘ding’ te doen, merk je wel dat er collega’s zijn die aan deze vaste middag moeten wennen. Zelf sta ik er helemaal achter want het komt de kwaliteit van het onderwijs ten goede.”
Elkaars les bezoeken
“We overleggen nu veel meer over de dagelijkse praktijk in de klas en zo krijgen we eenheid in hoe we werkvormen toepassen en de lessen vormgeven. Ik kan thuis in mijn eentje nooit bedenken wat met collega’s samen wel lukt. Denk aan vakoverstijgende samenwerking en het delen van ‘good practices’. We hebben laatst bijvoorbeeld via ‘blind dates’ werkvormen bedacht waarbij leerlingen moeten samenwerken. Vervolgens hebben collega’s elkaars les bezocht om te kijken hoe zo’n werkvorm wordt toegepast. Het vertrouwen groeit dat collega’s kritisch mogen meedenken en een kijkje in jouw klas mogen nemen.”
Onderwijstijd effectief gebruiken
“We weten inmiddels dat we flexibel moeten omgaan met de planning die we voor het hele jaar bedacht hadden. De planning is vooral een leidraad en als er behoefte is om andere zaken te bespreken, dan doen we dat. Waar het om gaat is dat we met en van elkaar leren en de onderwijstijd zo effectief mogelijk gebruiken. Dat kan ook zijn door toetsen na te kijken, een mentoroverleg te houden of met je vaksectie te vergaderen. Als je er niet bij bent, dan word je echt gemist.”
Walter de Jager, leraar Duits: “Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om van die ontwikkelmiddag een succes te maken"
“Zoals Anja vertelt, is deze ontwikkelmiddag vrij rigoureus ingevoerd en de communicatie erover had beter gekund. Tegelijkertijd is het ook wel heel erg nodig om een gezamenlijke lijn uit te zetten, zeker nu we een Daltonschool worden. Ik werk hier al vijf jaar, maar als je nieuw bent is het best fijn dat je weet waar je je collega’s elke dinsdagmiddag kunt vinden. ”
Aan tof onderwijs werken
“We ontdekten al snel dat de voorbereiding van de gezamenlijke aftrap te veel tijd kostte. We dachten dat we heel inspirerend moesten zijn met nieuwe werkvormen en interessant theorie. Maar het is natuurlijk een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het hele lerarenteam om van deze ontwikkelmiddag een succes te maken. Dat inzicht kregen we tijdens een scholing op de Thomas More Academie. Andere cursisten zeiden dat we heel erg boffen dat we de ruimte krijgen om met elkaar aan tof onderwijs te werken, maar dat het ook de bedoeling is dat je daar dan met z’n allen aan bijdraagt.”
Leertips en leerstrategieën
“We zijn daarna het gesprek met een aantal collega’s aangegaan en daaruit bleek dat er vooral behoefte is om dingen met elkaar te maken. Een voorbeeld is het onderwerp leerstrategieën. Collega’s vinden het lastig om leerlingen binnen de Daltonuren effectief te helpen als ze vragen krijgen over een vak dat ze niet zelf geven. Toen hebben we een dinsdagmiddag benut om concrete leertips en leerstrategieën voor alle vakken op te stellen. Zo ontstond binnen een half uur een handig overzicht waar iedereen iets aan heeft. Daar profiteren de leerlingen ook van en dat is waar we naartoe willen: dat leerlingen merken dat wij als leraren ook samenwerken en het onderwijs met elkaar afstemmen.”