Driehoeksgesprekken: praten mét in plaats van over leerlingen

“We voerden tienminutengesprekken met ouders, vaak zonder hun kinderen, waar weinig diepgang in zat. Leraren zeiden bijvoorbeeld ‘het komt wel goed als je kind wat harder werkt’”, schetst conrector Nancy van Riet. “Maar je wilt als leraar de diepte in met je leerling: Hóe werk je dan harder? Wat doe je dan? En waarom lukt het nu niet? Het gaat niet alleen om het ophalen van dat cijfer, maar om het leerproces. Die diepgang ontbrak.” En dus startte het Dominicus college in het schooljaar 2017-2018 met een pilot driehoeksgesprekken in havo 4.

Kleine stappen

“Het initiatief kwam van een havo 4-mentor. Voor de aanpak heeft een aantal enthousiaste collega’s zich laten inspireren door andere scholen uit mijn vo-netwerk en op het principe van Mentor Ouder Leerling-gesprekken”, vertelt Nancy verder. “We wilden de driehoeksgesprekken in kleine stappen introduceren. Leerlingen uit havo 4 die er twijfelachtig voorstonden, onderzochten daarom tijdens de gesprekken wat zij konden doen om hun resultaten te verbeteren.”

Presentatie

Hoe werken de driehoeksgesprekken? De leerling bereidt een presentatie over zichzelf voor. De inhoud daarvan wordt tijdens mentorlessen besproken. De presentatie bestaat uit een PowerPoint en een live toelichting. Deze bevat wie ze zijn, waar ze goed in zijn, wat beter kan en feedback van hun omgeving zoals hun ouders en leraren. Ook bedenken de leerlingen leerdoelen. Vervolgens vertellen ze hoe ze daarmee aan de slag gaan en wat voor hulp ze daarbij nodig hebben. De leerling houdt de presentatie voor zijn mentor en ouders tijdens het driehoeksgesprek. Dit vormt het startpunt voor verdere gesprekken gedurende het jaar.

Fysiek samenzijn

“De kracht van het gesprek zit in het persoonlijke samenzijn”, vindt teamcoördinator havo 3, 4 en 5 Hanneke de Jong. “Dat iedereen de tijd en moeite heeft genomen om erbij aanwezig te zijn, geeft er gewicht aan. De leerdoelen en de toekomstplannen die leerlingen formuleren wisselen sterk. De één is heel concreet: ik wil een 7 voor Nederlands bij mijn volgende toets. De ander zegt dat hij een mooie vrouw en een auto wil en later veel geld wil verdienen. En de derde wil graag in Amsterdam op kamers. De leerling bepaalt zelf het onderwerp van het gesprek. Je merkt dat grote onderwerpen en levensdoelen vaak ter sprake komen. Dat vind ik mooi. Blijkbaar geeft de setting een bepaalde veiligheid om het te bespreken, anders dan thuis aan de keukentafel. Aan de hand van langetermijndoelen kom je vanzelf op de stappen die je hier en nu kunt zetten, op weg naar die stip op de horizon.”

Rol mentoren

Om de mentoren te scholen, werkte een deel van hen een gezamenlijke aanpak uit die past bij de leerlingen en school. Zij betrokken op hun beurt de rest van het team. Verder delen mentoren ervaringen tijdens inspiratiemiddagen. Nancy: “Het succes van de driehoeksgesprekken hangt mede af van het enthousiasme van de mentoren en van de ruimte die ze van school krijgen om hierin te investeren. Het traject van driehoeksgesprekken kost tijd en energie en vraagt om een positieve mindset van een mentor. Gelukkig zien we dat mentoren die eerst sceptisch waren, zich inmiddels niet meer voor kunnen stellen het ooit anders te doen. Het voeren van gesprekken mét leerlingen in plaats van over leerlingen zit inmiddels ingebakken in hun aanpak en werkwijze.” Voordeel van de aanpak is dat mentoren ouders en leerlingen snel goed leren kennen en een band opbouwen. “En de ouders zeggen dat de lijntjes kort zijn. Omdat het gesprek meteen de diepte in gaat, hoef je niet eerst af te tasten. De drempel om elkaar daarna te vinden, is lager.”

Rapportvergaderingen

Het succes van de driehoeksgesprekken inspireerde het Dominicus College om de rapportvergaderingen in februari ook met leerlingen te houden. Nancy: “We nodigden havo 5-leerlingen uit die er twijfelachtig voorstonden met de vraag: wat ga jij doen en wat heb je van ons nodig? Leerlingen haalden in een soort speeddateconstructie informatie op bij vakdocenten. Deze ‘alarmeditie’ was een succes, we breiden het nu uit naar alle havo 5-leerlingen, en misschien wel de hele bovenbouw.” Ook de leerlingen zelf zijn enthousiast. “Handig, het helpt echt met de voorbereiding van het examenjaar”, reageert een havo 4-leerling. En: “Ik vond het prettig om mét leraren te spreken en directe feedback te krijgen.” Een ander vindt: “Ik zag er een beetje tegenop, want ik dacht dat ik niks zou kunnen vragen, maar ik vond het erg fijn om te doen! Ik heb goede tips gekregen.”

Kleine stapjes

De verandering op school gaat in kleine stappen. Na de eerste proef met havo 4-leerlingen, haakten meer mentoren aan. Inmiddels werken het eerste en tweede leerjaar van de school en havo 4 en 5 met driehoeksgesprekken. Nancy: “Leerlingen willen gezien worden en hebben baat bij contact en gesprekken. Nu zijn leraren van de vwo-afdeling ook geïnteresseerd. Het is fijn om te merken dat er voor deze manier van gesprekken voeren een steeds breder draagvlak is binnen de school.”

Pitches en overgangsgesprekken

Vanwege corona lagen de driehoeksgesprekken een tijdlang stil. Na de eindexamenperiode mochten de eerstejaars weer de school in. Nancy: “Zij eindigen hun portfolio met een pitch tijdens een driehoeksgesprek. Gelukkig lukte het om de meeste van die gesprekken op school te houden, anders mis je interactie.” Door het thuisonderwijs hadden ouders beter zicht op hoe hun kinderen leren. “Voor de overgangsvergadering besloten we daarom sommige ouders van havo 4-leerlingen te bellen wanneer we twijfelden over het advies. Wilde hun kind overgaan naar het eindexamenjaar? Zo konden zij thuis in gesprek met elkaar en samen een bewuste keuze maken. De school ging mee in deze keuze.”

Persoonlijk doen

Dit jaar voert de school alle reguliere oudergesprekken online. “Maar de driehoeksgesprekken willen we wél persoonlijk doen”, benadrukt Nancy. “Daarom beginnen we er al in december mee. Als je de ouders over de veertig lokalen verdeelt, moet dat waarschijnlijk lukken binnen de huidige afstandsregels. Alternatief is dat we de presentatie van de leerlingen opnemen en daar gezamenlijk via Teams naar kijken, maar dat heeft niet de voorkeur.”