Een huiskamer-klas voor meer houvast en ontwikkeling vmbo’ers

“Elke dag gedoe. Een vechtpartijtje, geen klik met een docent, de juiste boeken niet bij zich of geen pen bij de hand; de manier waarop het reguliere onderwijs op het vmbo gegeven wordt, levert voor deze groep leerlingen teveel onrust op”, schetst locatiedirecteur Marco van Wijngaarden. “Ook al werken we al met kleinere klassen van maximaal zestien leerlingen, het is niet voldoende. Daarom besloten we met de pilot ‘huiskamer’ te starten.”

Vaste gezichten

Inspiratie voor het idee deed Marco op bij een school waar hij eerder werkte, het Hoofdvaart College. “Daar leverde het goede resultaten op. Het idee is dat je de overgang van het basis- naar het voortgezet onderwijs gemakkelijker maakt zodat het minder veranderingen ineens zijn. We werken met een ruim, vast klaslokaal waar de leerlingen zich thuis voelen. Daar volgen ze alle lessen, afgezien van praktijklessen, gym en kunst. De leraren komen naar het lokaal toe. Dat zijn vier vaste gezichten, plus onze onderwijsassistent die drie dagen in de week aanwezig is voor ondersteuning. Kluisjes bevinden zich in het lokaal, dus vergeten boeken zijn niet meer aan de orde.” Verder heeft het lokaal twee banken en een time out-hoek.

Onderwijsassistent

“De huiskamer geeft de leerlingen houvast”, vervolgt Marco. “Met het vaste team bouwen ze bovendien een band op.” Dat is belangrijk, benadrukt onderwijsassistente Latonya Lo-Kioeng-Sioe. Zij is speciaal voor het project aangenomen op de school. “Doordat ik leerlingen de hele dag door zie, bouw ik gemakkelijker een band op. Al was het in het begin wel zoeken naar mijn rol als onderwijsassistent in het geheel. De leraren zijn niet gewend dat er nog een assistent in de klas aan het werk is tijdens de les. En de leerlingen hadden eerst zoiets van ‘je bent maar een assistent, ik luister wel naar de leraar’. Maar inmiddels heb ik mijn plek gevonden en weten de leerlingen mij ook te vinden. Dan vertellen ze bijvoorbeeld bij binnenkomst dat ze moe zijn omdat er thuis iets gebeurd is. Of ze lopen gedurende de pauze even binnen voor een praatje.”

Rol leraren

Wat de leerling nodig heeft, staat centraal in de huiskamer. Maar hoe zit het met de leraren? Marco: “In het begin was het zoeken. Leraren moesten naast hun eigen vak ook een ander vak geven om het mogelijk te maken met vaste gezichten te werken. Gelukkig hadden we al geïnvesteerd in het vaststellen van leerlijnen en uniformiteit in toetsing, dat gaf houvast. Alleen vergt deze manier van werken veel meer afstemming tussen de leraren onderling. Wanneer de leerlingen een blok van 100 minuten geconcentreerd hebben gewerkt, moet de energie er bijvoorbeeld even uit. Als dat laatste steeds bij dezelfde docent gebeurt, is dat niet handig. Dus moeten zij onderling afstemmen wat ze doen tijdens de lessen. Daarvoor is een tweewekelijks overleg ingericht, opgeschroefd naar wekelijks in coronatijd, om de voortgang van leerlingen te bespreken en te kijken naar het lesprogramma.”

Omslag maken

Marco is trots op hoe het team dit gezamenlijk oppakt. “In het begin van het proces wilde ik te veel sturen, maar je moet het geduld en het vertrouwen geven dat mensen er samen uitkomen.” Tijdens de evaluatie sprak hij dan ook een enthousiast team. “De intensieve samenwerking was wennen voor leraren die zich meestal concentreren op hun eigen vakgebied. Het mooie is dat ik de leraren de omslag van lesboek- naar vraaggericht onderwijs zie maken.”

Constant monitoren

Naast goede samenwerking binnen het team is de onderwijsassistent een belangrijke voorwaarde voor het succes van de huiskamer. Latonya: “Ik ben constant aan het monitoren: hoe gaat het met de klas? Dat geef ik door aan de volgende docent. Ook schrijf ik voor elke leerling een ontwikkelperspectiefplan waarin ik toelicht wat de ontwikkelkansen van de leerling zijn. Tijdens de les bied ik extra ondersteuning door mee te doen en uitleg te geven bij de verwerking. Het fijne is dat er dus twee mensen in de klas rondlopen. Het is mooi om de ontwikkeling van kinderen te zien. Ze kunnen inmiddels beter aangeven wat ze nodig hebben en zien de huiskamer echt als hun territorium. Al hebben ze inmiddels ook zin om deel te nemen aan de reguliere schoolsetting.”

Positief resultaat

De resultaten zijn positief. “Vergeleken met een soortgelijke groep leerlingen die op de reguliere manier onderwijs hebben gevolgd, scoren de leerlingen van de huiskamer hoger”, vertelt Marco. “Ze hebben geen vertraging opgelopen, zelfs niet in coronatijd. Al zijn ze toen maar kort thuis geweest en bleef de helft sowieso naar school gaan vanwege een kwetsbare thuissituatie of andere reden.” Ook op sociaal-emotioneel gebied zijn er verbeteringen, blijkt uit onderzoek van Fontys Hogescholen. Zij onderzochten de succesfactoren en het effect van de huiskameraanpak. Het blijkt dat leerlingen zelfstandiger kunnen werken en meer zelfvertrouwen hebben. Latonya: “En je ziet bijvoorbeeld een verschil in de hulp die leerlingen nodig hebben bij het plannen aan het begin en aan het eind van het schooljaar.”

Flexibeler onderwijs

De groep leerlingen werkt in stapjes naar ‘regulier’ onderwijs. Marco: “Deze huiskamer konden wij financieren dankzij het samenwerkingsverband Den Haag. Voor aankomend schooljaar hebben we opnieuw een aanvraag gedaan voor twee nieuwe groepen. De leraren hiervoor zijn al geselecteerd. Zij komen regelmatig samen om de plannen door te spreken. Het is zo’n mooie manier van werken. Hoewel het veel flexibiliteit van het team vraagt, merk je dat leraren nu zien wat het oplevert. Daardoor staan ze meer open voor flexibeler onderwijs.”