Een lerende cultuur: meekijken bij de lessen van collega’s

“In een lerende cultuur is en blijft iedereen bezig met zijn of haar ontwikkeling”, vertelt Mark Brijan. Hij is locatiedirecteur van de Bonifatius mavo, een kleine katholieke middelbare school in Emmeloord. In opdracht van VariO onderwijsgroep onderging de school een cultuuronderzoek, waaruit bleek dat er een familiecultuur heerst. Mark: “Onze school richt zich voornamelijk op leerlingenzorg en goede verhoudingen binnen het team. De relatie staat centraal en mensen spreken elkaar daardoor weinig aan.”

Omslag naar lerende cultuur

Mark vertelt dat ze dit graag willen veranderen in een lerende cultuur, waarbij de goede kenmerken van de familiecultuur behouden blijven: “Een goede relatie blijft ontzettend belangrijk, maar we willen meer van elkaar leren. Dit betekent dat we ook moeten leren om elkaar aan te spreken op gedrag of zaken die beter kunnen.” Voor het maken van die omslag schakelde de Bonifatius mavo externe ondersteuning in. “We volgen een innovatietraject bij Voortgezet Leren.” Een belangrijk onderdeel van dat traject is het bezoeken van de lessen van collega’s. “Dankzij de lesbezoeken worden de kwaliteiten en talenten zichtbaar bij collega’s en leren we van elkaar.”

Innovatieteam

Amanda Prijs, leraar Nederlands op de Bonifatius mavo, zit samen met vijf andere collega’s in een innovatieteam dat de lesbezoeken faciliteert. Het team bereidt de lesbezoeken voor en ziet erop toe dat het een vast onderdeel wordt van het takenpakket. “Dat doen we door eens in de twee maanden met het team bij elkaar te komen en de voortgang te bespreken. Hoe ervaren de leraren de bezoeken? Hebben ze meer tijd nodig? Hebben ze meer richtlijnen nodig?”

Kijkwijzer ‘De docent in zes rollen’

Tijdens de lesbezoeken beoordelen de leraren elkaar aan de hand van de Kijkwijzer ‘De docent in zijn zes rollen’. “Denk bijvoorbeeld aan de rol van pedagoog: hoe gaat de leraar met de kinderen om? Of die van gastheer: hoe verwelkomt de leraar de leerlingen? Staat hij bij de deur of blijft hij achter zijn bureau zitten?”, vertelt Amanda. Het innovatieteam heeft de bestaande Kijkwijzer uitgebreid met ruimte voor positieve feedback en een ontwikkelvraag van de te observeren leraar. Na een lesbezoek gaan leraren met elkaar in gesprek, zodat ze feedback kunnen geven en ontvangen.

Positiviteit

Voor sommige leraren zijn de lesbezoeken nog best spannend. “Leraren werken zelfstandig voor de klas en zijn daardoor niet gewend om veel bij elkaar in de les te kijken. Het ontvangen en geven van feedback kan een drempel opleveren”, legt Amanda uit. “Daarom hebben we gekozen voor een positieve insteek, zodat de drempel zo laag mogelijk wordt om bij elkaar binnen te lopen. Voor het eerste lesbezoek kreeg iedereen een aantal vragen mee: Waardoor raak je verrast? Wat vind je mooi? Wat neem je mee voor jezelf?”

Van elkaar leren

Amanda steekt veel op van lessen van collega’s. “Ik heb van een collega geleerd om de les anders te beginnen. Ik deel meteen een starttaak uit. In het kader van zakelijk lezen haal ik teksten uit Trouw en daar bedenk ik vragen bij. Het werkt heel goed om niet centraal te openen, het creëert rust.” Dankzij een andere collega werd Amanda zich ervan bewust dat ze heel talig kan zijn in haar uitleg. “Ik leerde van mijn collega Nederlands dat je bij grammatica ook beeldend kunt vertellen over hoe een zin is opgebouwd uit zinsdelen. Ze deed dit aan de hand van legoblokjes. Het ene legoblokje is groter dan de andere. Dit is met zinsdelen net zo: het ene zinsdeel bestaat uit één woord, het andere uit meerdere woorden. Met deze manier van vertellen bedien je de visueel ingestelde leerling.”

Functioneringsgesprekken

De uitkomst van de lesbezoeken neemt Mark mee in de functioneringsgesprekken die hij met de leraren voert. Het vormt de basis voor een gesprek over ontwikkeling. “De leraren worden zich bewuster van hun eigen kunnen en weten beter wat ze nog zouden willen ontwikkelen. Ik heb een goed beeld van het hele team en kan iemand dus adviseren om bij een bepaalde collega te gaan kijken. Iemand gaf bijvoorbeeld aan dat hij graag een keer met de instructietafel wil werken. Ik heb hem geadviseerd om eens bij een leraar te kijken die dat veel doet.”

Nieuwe inzichten

In vergelijking met ongeveer een jaar geleden, is er al veel veranderd op de school. “Je ziet langzaam een lerende cultuur ontstaan. We hebben het vaker met elkaar over onze eigen kwaliteiten en ontwikkelingen. Er wordt ook steeds vaker plezier beleefd aan de lesbezoeken”, vertelt Amanda. “Ik merk dat het bij veel collega’s nieuwe inzichten oplevert”, vult Mark aan. “Leraren zeggen tegen elkaar ‘Oh, ik wist niet dat jij dat ook deed!’ en zoeken elkaar op om het erover te hebben. Daar word ik enthousiast van en het team ook.”

Op de goede weg

De leraren zijn dus op de goede weg, maar de nieuwe werkwijze moet nog langzaam groeien tot een standaard. Mark: “Ik wil graag naar een cultuur waarin de lesbezoeken als normaal worden ervaren. Het zou mooi zijn als leraren uit zichzelf graag bij elkaar willen kijken om er iets van op te steken.” Volgens Amanda heeft dat tijd nodig. “Iedereen moet de kans krijgen om te wennen aan het feit dat de schoolorganisatie zich langzaam richting een lerende cultuur ontwikkelt. Daarna moeten we het levend houden door regelmatig bij elkaar te komen en te bespreken hoe het gaat.”