Hoe visitaties bevestiging, inspiratie en steun bieden bij Fricolore

In de ideale school is duidelijk zichtbaar hoe de leraar inspringt op de leerbehoefte van individuele leerlingen, maar hoe weet je nu of dat in de praktijk daadwerkelijk gebeurt? "Dit was een van de leervragen waarmee we als onderwijsgroep Fricolore dit voorjaar aan de slag gingen in een nieuw visitatieproject", vertelt Joost Visser, bestuurder bij CVO Noord- en West-Fryslân, een vereniging voor christelijk voortgezet onderwijs. Bij de visitaties gaan commissies van de verschillende scholen binnen de onderwijsgroep bij elkaar op bezoek. Het doel is elkaar te observeren en de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren via feedback.  

Doelstellingen in de praktijk 

De visitaties zijn gebaseerd op de methode van de VO-raad waarbij iedere school een eigen leervraag opstelt, gerelateerd aan het onderzoekskader van de inspectie. "Denk aan vragen die gaan over onderwerpen als een veilig pedagogisch klimaat, ononderbroken leerlijnen en de zichtbaarheid van individuele leerbehoeften van leerlingen", vertelt Joost. Bij een visitatie worden de doelstellingen van de scholen in de praktijk bekeken. Bijvoorbeeld de schoolbrede aanpak Positive Behavior Support (PBS) van Colby Bryce, vertelt Joost over één van de scholen: "Maken we die ambities ook waar? Hoe wordt het daadwerkelijk zichtbaar in de klas?"

Op het juiste moment 

CVO is sinds 2006 onderdeel van onderwijsgroep Fricolore, een coöperatieve vereniging en samenwerkingsverband van zes besturen in Friesland en de Noordoostpolder. "Je kunt het vergelijken met een boerencoöperatie, waarin je samenwerkt en rekening houdt met elkaar. Er is onderling vertrouwen en solidariteit", zegt Joost. Dit is ook één van de voordelen van de visitaties die ze al sinds het begin van de samenwerking gezamenlijk organiseren. Joost houdt daarbij als bestuurder vooral de strategische cyclus in het oog: "Door op het juiste moment in de strategische cyclus de informatie op te halen, terug- en vooruit te kijken, en de logica in de volgorde van het proces aan te brengen." Zo houdt hij de planning en controle van het visitatietraject in de gaten, en overlegt daarover met de MT’s van de scholen. 

Bevestiging 

Eén van de scholen die meedeed, is het Christelijk Gymnasium Beyers Naudé in Leeuwarden. "Als voorbereiding op het vierjaarlijkse inspectiebezoek, dit najaar, wilden we graag meedoen met de visitaties. Als een soort formatieve toets, voor de summatieve toets van de inspectie", vertelt rector Dirk-Jan Dekker. Vooraf maakten ze een zogeheten schoolfie, een zelfevaluatie van de school via een enquête die door twee derde van de collega’s werd ingevuld. "Het zelfbeeld van het bestuur en de medewerkers, met de sterke kanten en ontwikkelpunten, werd daarin bevestigd. Onder meer dat er nog verbetering mogelijk is op het gebied van leerlingbegeleiding", vertelt Dirk-Jan. 

Als leervraag voor de visitatiecommissie stelden ze daarom dit onderwerp centraal, specifiek om te zien of leraren de leerbehoeften van de leerling goed in beeld hebben en hoe zij daar in de praktijk mee omgaan. Dirk-Jan: "Weet de leraar dat deze leerling sneller is dan de rest? En zie je vervolgens dat die leerling ook extra aanbod krijgt? Of krijgt een zittenblijver ook daadwerkelijk de juiste ondersteuning?" Het is de bedoeling dat de visitiatiecommissie daadwerkelijk ziet dat de leraar inspeelt op de leerbehoeften van de leerlingen in de praktijk.  
 

Concrete acties 

De visitatie leverde concrete aanknopingspunten op voor verbetering. Dirk-Jan: "We willen de begeleiding van de leerlingen zichtbaarder maken en daarin heeft de mentor een cruciale rol. De visitatie leerde ons dat het nodig is om de beschrijving van het mentoraat, en de verwachtingen daarvan, te verscherpen en te herschrijven."

Naast het visitatieproject, was er ook een eigen onderzoekscommissie in de school die hieraan werkte, samen met een universitaire stagiaire. De aanbevelingen uit dat rapport werden verweven met de bevindingen uit de visitatie. Concreet betekent dit onder meer dat de mentoren van een specifiek leerjaar voortaan niet meer drie keer per jaar, maar elke vier weken samenkomen om de vorderingen van leerlingen te bespreken en de aanpak te evalueren en bij te stellen. "Dit is veel intensiever, waardoor we het sneller in de gaten hebben als er iets aan de hand is met een leerling, en dus sneller daarop kunnen inspelen."

Inspiratie en saamhorigheid 

De leraren uit het team die bij andere scholen op bezoek gingen, kwamen ook tot verrassende conclusies, merkte Dirk-Jan: "Het viel ze op dat er grote overeenkomsten zijn in de uitdagingen die ze tegenkomen in hun werk, dat geeft inspiratie, troost en nieuwe contacten voor de toekomst. Soms lijk je als school in je eentje te worstelen met een onderwerp. Zeker tijdens corona leek dat zo. Terwijl er juist toen veel overeenkomende uitdagingen waren op de scholen, lag het niet voor de hand om elkaar te bezoeken." Het saamhorigheidsgevoel dat uit de wederzijdse bezoeken ontstond is volgens hem een belangrijke meerwaarde om visitaties te doen binnen besturen en samenwerkingsverbanden. 

Tips voor visitaties

Joost en Dirk-Jan zien veel waarde in de visitaties doordat de scholen van elkaars expertise gebruik kunnen maken, en leren van elkaar. "Professioneel leren in optima forma." Voor andere scholen die aan de slag willen met visitaties geven ze de volgende tips: 

• Maak visitaties een vast onderdeel van de kwaliteitscyclus  

• Wijs een projectleider aan voor het traject, met een duidelijke opdracht 

• Maak een helder tijdschema 

• Wijs de nodige betrokkenen aan en welke taak zij krijgen 

• Kies een instrumentarium 

• Geef voldoende tijd en ruimte voor het traject 

• Faciliteer scholing wanneer dat nodig is 

• Stel een zo concreet mogelijke leervraag op