“Het goede gesprek: daar draait het om als teamcoach”

Het Stedelijk College in Eindhoven is een tweetalige vmbo-tl-, havo- en vwo-school met 1475 leerlingen. “Drie jaar geleden waren er nog maar drie teamleiders op 150 docenten”, vertelt directeur Erna Brummel. “Een team vormen van 50 mensen is niet te doen, laat staan ontwikkelgesprekken voeren.” Er waren eigenlijk alleen noodzakelijke gesprekken, zoals met startende docenten. Docenten voelden zich weinig gezien en gehoord waardoor er een gevoel van ongelijkheid was. Daar leed de sfeer onder. 

Lerende organisatie

De schoolleiding had ervoor kunnen kiezen om meer teamleiders aan te trekken, maar een traject met Ben van der Hilst bracht ze op een ander spoor. Van der Hilst is een ervaren onderwijsadviseur op het gebied van de school als lerende organisatie en teamgecentreerde arbeidsorganisatie. Ze besloten op zijn advies met kleine, zelforganiserende, teams te gaan werken met meer verantwoordelijkheid en zeggenschap in alle lagen van de school. Erna: “Dat wilden we niet doen vanuit de structuur waarin we zaten, dus maakten we er een pilot van. We gaven onszelf twee jaar.”

Zeven teamcoaches

Teamcoaches zouden ervoor moeten zorgen dat de docenten meer persoonlijke aandacht krijgen. Er werd een sollicitatiecommissie samengesteld en er is meegedeeld dat iedereen intern mocht solliciteren. Erna: “We hebben van de teamcoach een taak gemaakt. Dit is in overleg met het College van Bestuur, de HR adviseur en de MR gebeurd. We hebben een taakomschrijving opgesteld en zijn intern gaan werven. We hebben een BAC ingesteld om de procedure zo soepel mogelijk te laten verlopen, de focus bij de werving lag op de coachende grondhouding van de kandidaten.”

Uit de sollicitatieronde zijn zeven teamcoaches gekomen. Teamcoach Rianne was een van de docenten die destijds op de interne vacature solliciteerde. Ze voert alle gesprekken met haar twintig teamleden gedurende het schooljaar en houdt het bij in Dialog. Dialog is een online platform dat hierop is ingericht. Volgens Rianne is het “een laagdrempelig online portfolio.” Als een docent een probleem heeft of ziek is, meldt diegene zich bij de teamcoach.

Aandacht voor de docent

Erna: “Docenten realiseren zich nu vaker dat ze zelf aan het stuur zitten. Zit je met een probleem? Stort je hart uit bij je teamcoach: die openheid proberen we te creëren”. Rianne: “Het goede gesprek: daar draait het om als teamcoach”. Docent Peggy vindt dat dat is gelukt: “Als ik ergens tegenaan loop, kan ik bij mijn teamcoach terecht”. Elke teamcoach vormt een duo met een leerlingcoördinator. Zij stemmen leerlingzaken met elkaar af. Daarnaast werken teamcoaches met de teamleden aan de gezamenlijke doelen in een professionele leergemeenschap. 

Begeleiding teamcoaches

Het eerste jaar kregen de teamcoaches verzuimtraining en een cursus over het programma Dialog. Ze voeren sindsdien regelmatig individuele gesprekken met de schoolleiders over de vorderingen in het team. Sinds dit schooljaar worden er intervisiebijeenkomsten georganiseerd voor de teamcoaches. Dat hadden ze eigenlijk eerder moeten doen, volgens Rianne: “Nu hebben we allemaal ons eigen pad belopen. Maar het zou wel heel gaaf zijn als elk team dezelfde stappen gaat zetten. De ruimte om ontwikkelingen aan te gaan, is er.” Rianne tipt nog dat begeleiding een toegevoegde waarde zou zijn geweest in het proces van teamcoaching.

Persoonlijk leiderschap

De school hecht veel waarde aan persoonlijk leiderschap, voor zowel leerlingen als docenten. Docenten volgden een training persoonlijk leiderschap. Peggy: “Dat was heel fijn. Je wordt uitgedaagd om kritisch naar jezelf en je eigen handelen te kijken.” Rianne: “Het meer vanuit je eigen kracht werken was vaak onderwerp van gesprek in mijn team. Iedereen pakt nu vaker zijn regie en ik blijf dat stimuleren.” Tijdens ontwikkelgesprekken helpt de teamcoach de docent om het idee dat hij of zij heeft ook daadwerkelijk uit te voeren. De teamcoach kan het laatste duwtje in de rug geven om dat stukje persoonlijk leiderschap uit te gaan voeren.

Op het Stedelijk College kan best veel als je met een plan komt. Zo organiseerde Peggy een aantal jaren samen met haar collega het brugklaskamp. Rianne had er geen omkijken naar. "Tuurlijk klopten ze wel eens bij mij aan, maar daarna konden ze zelf weer verder”, vertelt Rianne. Erna vindt het fijn om niet overal vanaf te weten. “Ik vertrouw erop dat de mensen beslissingen nemen op basis van kennis en ervaring. Daar word ik heel blij van.”

De onderlinge verbinding

Maar niet iedereen houdt van veranderingen. Sommige docenten hebben liever dat iemand ze zegt wat ze moeten doen. Erna: “Maar we zijn wel over de kritische grens heen. En er is absoluut iets veranderd in de mate van verbinding.” Dat komt ook door de jaarlagenteams. De teams hebben elke dinsdagochtend het eerste uur overleg. Eerst werkten ze met mentoren die enkele gesprekken per jaar met de leerling had. Nu heeft elke jaarlaag ca. 8 leercoaches die om de twee weken een kort gesprek voeren met de leerlingen. Volgens Erna vinden de meeste mensen het fijn om deel uit te maken van een groep. Peggy beaamt dat: “Ik zit in een mavo 1, 2-team, met Rianne als teamcoach, en in een subteam met alle leercoaches van de brugklasmavo. Met mijn collega’s bouwde ik een fijne band op, juist omdat we intensief samenwerken.”

Gezamenlijkheid

Sinds de komst van de teamcoaches is de communicatie tussen docenten en schoolleiding transparanter geworden volgens Peggy: “Wij krijgen vaak te horen waarom bepaalde beslissingen zijn genomen of worden gevraagd mee te denken. Dat is echt een verschil met eerder. Vaak had ik geen idee wat er speelde bij de directie, daar heb ik nu een beter beeld van. En het gevoel dat je samen achter iets staat is veel fijner dan dat je het van bovenaf te horen krijgt.”

Tip: blijf koersvast!

Als schoolleider moet je volgens Erna koersvast blijven. “Het systeem trekt altijd aan je. Het rooster, de lessentabel en het jaarritme maken verandering ingewikkeld. Ik wilde bijvoorbeeld perse dat er dinsdag het eerste uur overleg zou komen. Dat is met veel moeite gelukt. Maar niet voor alle docenten, omdat er voor één bovenbouwgroep geen ander lesmoment mogelijk was. Dan gaat onderwijs toch voor.” De pilot is met een jaar verlengd. Met de nieuwe organisatiestructuur zijn ze in de afrondende fase. Erna besluit: “Ik hoop dat we deze ontwikkeling verder kunnen uitbouwen en dat we iedereen in de school kunnen laten zien dat dit echt een verbetering is”. Rianne vult aan: “Verandering vergt lef als schoolleider, maar het werkt!”