In korte tijd een onderwijsverandering doorvoeren? ‘Laat feedback leidend zijn’

Het Emmauscollege voerde bij de start van schooljaar 2021-2022 een nieuw rooster in: acht vaste lesuren van 40 minuten plus tien keuze-uren voor extra ondersteuning. Aanleiding waren de door het thuisonderwijs opgelopen leervertragingen en de behoefte om die op maat weg te werken. Ook sloot het aan bij de ambitie van de school om leerlingen meer keuzevrijheid te geven. Afdelingsconrector Rick Swibben: “Het proces duurde een half jaar, wat een stuk sneller is dan normaal. Nú was het moment vanwege de ondersteuningsnoodzaak door corona en de financiële middelen vanuit het NP Onderwijs.”

Met horten en stoten 

De start van het ontwikkelproces naar het nieuwe rooster verliep niet zonder slag of stoot. “Het was heftig”, bekent Erik Jan Kooiman, docent aardrijkskunde en projectleider. “Leerlingen kozen zelf vier van de tien ondersteuningsuren. Leraren kregen extra werk omdat ze de keuze-uren inhoudelijk moesten ontwikkelen. En leerlingen uit met name de hogere leerjaren stonden niet te springen om extra lessen. Ook lag het inschrijfsysteem de eerste keer na tien minuten plat. Het was wennen en het stuitte op weerstand bij leraren en leerlingen.”

Evaluatie in sprints

Om de aanpak te verbeteren, richtte de school met ondersteuning van Voortgezet Leren een evaluatietraject in met ‘sprints’. Deze werden uitgevoerd door een werkgroep van tien leraren uit alle afdelingen en een lid van de personeelsraad. Erik Jan: “Om het proces zo snel en goed mogelijk te kunnen verbeteren, haalden we drie keer in het schooljaar feedback op van collega’s, leerlingen en bij de tweede en derde evaluatie ook van ouders. Dat deden we met enquêtes en inloopmogelijkheden. Het doel was om na de eerste ronde zoveel mogelijk verbeteringen aan te brengen in het proces. In de tweede en derde sprint konden we die dan evalueren en verder verbeteren. Daarnaast keken we naar verbeteringen die meer tijd kosten en voor het volgend schooljaar zinvol waren.”

Evalueren en verbeteren

De kracht van de werkgroep was dat die voorstanders maar ook kritische collega’s bevatte vanuit de hele organisatie, denkt Erik Jan. “In de werkgroep verdeelden we de taken. Er waren aparte subgroepen voor het bevragen van de leraren, leerlingen en ouders. Deze groepen verwerkten ook de opbrengsten en die bespraken we vervolgens in een werkgroepoverleg. Uit alle feedback haalden we verbeterpunten voor de korte en lange termijn. Ik verwerkte dit in een rapport met aanbevelingen voor de schoolleiding. De eerste rapportage was al in november 2021, in maart en juni 2022 waren die van sprint 2 en 3 gepland. Het was best wat werk maar doordat de subgroepen het voorwerk deden, bleef dat behapbaar.”

Ruimte en vertrouwen

Schoolleider Rick was betrokken als schakel tussen directie en werkgroep. Rick: “We gaven ruimte om het proces goed te krijgen. De werkgroep werd goed gefaciliteerd en zorgde onafhankelijk voor de evaluatie.” De schoolleiding had zich voorgenomen om de aanbevelingen over te nemen, tenzij ze echt onmogelijk waren. Dat werkte goed. Rick: “Je hebt altijd kritische collega’s, maar doordat mensen zagen dat er wat werd gedaan met hun opmerkingen, groeide het vertrouwen en nam de weerstand af. De aanbevelingen zorgden voor effectieve verbeteringen, dat hielp ook. Ik denk dat we op deze manier onze aanpak snel en effectief hebben verbeterd.”

Eerste aanpassingen

Op basis van de evaluaties is op korte termijn flink wat aangepast. De school ging onder andere van vier naar twee verplichte keuze-uren. Daarnaast kregen leraren de mogelijkheid om leerlingen een keuze-uur te adviseren, als zij dachten dat het noodzakelijk was. Na het eerste schooljaar werden de langetermijnadviezen doorgevoerd, met als belangrijkste punten dat de reguliere lessen naar 45 minuten gingen en de keuze-uren werden verplaatst van het eind van de dag naar andere, vaste momenten tijdens de dag. Rick: “We hadden wat meer ruimte nodig voor de reguliere lessen, maar moesten wel bewaken dat we die uren na afloop van de NPO-gelden nog steeds kunnen bekostigen.”

Uit de comfort zone 

Rick en Erik Jan kijken tevreden terug op de afgelopen anderhalf jaar. Rick: “Door de sprints van evalueren en aanpassen konden we verbeteringen snel doorvoeren en meer opbrengst verkrijgen. Met zijn allen gingen we uit onze comfortzone, maar wél op basis van het schoolplan, de NPO-scan en de input van onze leraren.” Erik Jan: “Eigenlijk was de manier waarop we dit deden niet ‘des Emmaus’. Normaal gesproken gaat er aan dusdanig grote veranderingen een langer traject vooraf. Maar het heeft goed gewerkt. De keuze-uren blijken een goede mogelijkheid voor de ondersteuning op maat. We zijn nu bezig met het verder verbeteren van het aanbod, met name de verdieping en verbreding.”