Meer lezen is essentieel: “Nederlands is het smeermiddel tussen de vakken”

Aan het woord is Didy Pijpker, docent Nederlands aan de Rutger Kopland School in Siddeburen. Waarom is het zo belangrijk om de leesmotivatie en de leesvaardigheid te verhogen? Didy: “Lezen heeft een positief effect op de taalontwikkeling en Nederlands is het smeermiddel tussen de vakken. Je gebruikt het in een wiskundesom, in je economietoets en om een andere taal te begrijpen. Het is de manier om te vertellen hoe je je voelt en wat je denkt. Het belemmert enorm als je het niet goed beheerst. Het komt terug bij sollicitaties, bij samenwerken, bij onderzoeken.”

Taliger onderwijs

“Examens worden steeds taliger en daardoor lastiger wanneer leerlingen onvoldoende begrijpend lezen”, ziet Karin Wouters, schoolleider op het Christelijk Lyceum in Veenendaal. Haar collega, docent Nederlands Sjoerd de Boer: “Als je vragen uit toetsen van verschillende vakken naast elkaar legt, zie je dat sommige leerlingen steeds dezelfde fout maken. Niet alleen kinderen, maar ook volwassenen brengen meer tijd door op hun telefoon dan met een boek. Online lezen is oppervlakkiger, het moet kort en snel.” “Daarbij draagt het lezen van een boek bij aan karaktervorming; wie ben ik en wie wil ik zijn?”, vult Karin aan.

Als een bonbon

“Voor leesvaardigheid moet je kilometers maken”, stelt Karin. En om veel te lezen is motivatie nodig. Hoe bevorderen de leraren de motivatie van hun leerlingen? Didy: “Iedereen hetzelfde boek laten lezen in de klas is de doodsteek. Je moet een boek brengen als een bonbon, de leerlingen ermee lekker maken. Dat doe ik door me in hen te verdiepen. Wat vinden ze leuk? Ik laat hen kiezen uit boeken waarvan ik denk dat ze passend zijn, vanwege de schrijfstijl of omdat er bijvoorbeeld voetballers in voorkomen. Meestal kiezen ze dan de dunste. Wanneer ze het boek leuk vonden, adviseer ik een volgend, soortgelijk boek dat net een niveau hoger ligt. Onze vmbo’ers ontwikkelen zo hun eigen lijst. Het mondeling in de vierde is de grote finale. In die vier jaar ontwikkelen ze hun smaak.” Ga als docent niet drammen, waarschuwt Didy. “Als ik ieder jaar één of twee leerlingen heb geënthousiasmeerd om meer te lezen, ben ik al tevreden.”

Lezen in de klas

“De realiteit is dat je met leerlingen moet gaan zitten lezen”, vult Sjoerd aan. “Zo hebben we een tijd met havo 4 en mavo 4 een uur gelezen in de klas. Ik voeg meer lezen toe aan de reguliere lessen, en toets minder, die tijd gaat naar begrijpend lezen.” Ook Didy wil graag een vast leesuur opnieuw invoeren. “Ik wil elke dag een half uur lezen invoeren, bij verschillende vakken. Daarvoor ga ik bij een school in de buurt kijken hoe ze dit aanpakken. Want hoe warm ik alle vakdocenten op voor dit idee?” Ook de leraren mogen meer de boeken in duiken. “We hebben een voorbeeldfunctie”, vindt Karin. “Zo is er een boekenclub van leraren die eens in de zoveel tijd een boek bespreekt. Leerlingen krijgen dat mee omdat het onder schooltijd gebeurt.” Didy leest alle boeken die haar leerlingen lezen, en meer. “Zo neem ik hen serieus, en ja, óók het genre fantasy. Dan vraag ik een leerling: waarom is dit zo leuk om te lezen?” Sjoerd: “Ik probeer bij te blijven met de boeken die ik zelf graag wil lezen, daarnaast lees ik wat populair is bij de leerlingen.”

Literatuur

Maar, moeten de boeken dan geen literatuur zijn? Sjoerd vindt dat de definitie van wat literatuur is, verbreed mag worden. “Ik merk dat meer leerlingen geïnteresseerd zijn in non-fictie. Lees dan bijvoorbeeld ‘Gijp’ of ‘Wim Kieft: de terugkeer’, ook dat is leerzaam. Of lees een literaire thriller.” “Wanneer het gaat om leesmotivatie is alles toegestaan”, benadrukt Didy. “Ik vind sowieso dat we geen harde scheiding moeten maken tussen noodzakelijk of leuk om te lezen. Een boek dat leuk is om te lezen geeft ook inzicht in een andere wereld, het vergroot het empathisch vermogen.”

Schoolplan

Het taalbeleid van het Christelijk Lyceum stamde uit 2015. Hoogste tijd om leesvaardigheid weer expliciet op te nemen in het schoolplan, vond Karin. “Dat is de eerste stap. Het is vervolgens aan de vakdocenten om er invulling aan te geven. De schoolleiding faciliteert en ondersteunt.” Er gebeurt al van alles. Zo is er het ‘boek in de tas’-project, waarbij kinderen worden gestimuleerd om tijdens een tussenuur een boek te lezen. Bij de mediatheek kan een klas De boekkoffer ophalen, een koffer met boeken voor als je bijvoorbeeld tijd over hebt na een toets. Karin: “Onze mediathecarissen hebben nu een project waarbij ze boeken koppelen aan populaire Netflex-series: STREAMBOOKS. Veel films worden namelijk naar aanleiding van een boek gemaakt.”

Schoolscan

De schoolscan naar aanleiding van het NPO bevestigde het belang van leesvaardigheid. Karin: “We willen met de NPO-gelden leerlingen extra ondersteuning bieden op het gebied van lezen in kleine groepjes. Via een schoolscan halverwege en aan het eind van het jaar houden we vinger aan de pols.” Sjoerd: “Hoe we het precies gaan aanpakken moet nog vorm krijgen, maar het is een mooie aanleiding om vakoverstijgend aan leesvaardigheid te werken.”

Een gewoonte

Didy biedt jaarlijks vaste activiteiten aan de leerlingen zoals het Jonge Jury-project, een kist met tijdschriften en boeken in de klas, deelname aan schrijf/leeswedstrijd ‘Er was eens’ en een schrijversbezoek met dank aan subsidie van de gemeente. “Zo wordt lezen een gewoonte. Daarnaast moet je leuke opdrachten verzinnen. Via de schoolbibliotheek of Stichting Lezen ontvang je via de nieuwsbrief automatisch inspiratie.” Didy vindt dat ze voldoende steun krijgt van haar leidinggevende. “Als ik zelf initiatief toon, is de ondersteuning er ook.”

Mediatheek

De Rutger Kopland School beschikt over een mediatheek die jaarlijks bijgehouden wordt door de lokale bibliotheek. In de plannen voor het nieuwe gebouw sneuvelde de mediatheek in eerste instantie. Didy: “Aan de hand van de Leesmonitor, een jaarlijkse evaluatie vanuit de bibliotheek, kon ik laten zien dat boeken juist belangrijk zijn en dat de motivatie van onze leerlingen om te lezen was gedaald. Nu komt er een mobiele mediatheek, met kasten op rolpootjes.”