Smartphonebeleid op school: in gesprek met het Amstelveen College

Wat was het moment dat je dacht: “Nu moet het afgelopen zijn, die smartphones moeten van school verdwijnen”?

“Het was een besef dat langzamerhand kwam. De afgelopen jaren is de impact van de smartphone sluimerend toegenomen. In coronatijd is het gebruik geëxplodeerd en ineens leek het apparaat overal te zijn en continu aan te staan. Het trappenhuis (de centrale zitplek in de pauzes op school) vulde zich meer en meer met schermkijkende leerlingen, dat trof me en ik realiseerde me dat onze richtlijnen volstrekt onvoldoende waren. In gesprekken met docenten en met het MT bleek een ruime meerderheid ervan overtuigd dat het beter zou zijn de smartphone te weren van school.” 

Hoe kijk je terug op het proces tot nu toe? 

“Met overtuiging hebben we als MT het besluit genomen en we hebben direct medewerkers, leerlingen en ouders geïnformeerd. Daarna zijn we over het proces gaan nadenken; met een besluit alleen ben je er immers nog niet. We wilden graag met iedereen in gesprek over het waarom van het besluit én over de invulling ervan. Kennisland heeft een traject ontworpen dat ons in staat heeft gesteld om naar iedereen te luisteren en echt oor te hebben voor de zorgen, bezwaren en ideeën. Die gesprekken zijn belangrijk juist omdat de smartphone zo’n grote rol speelt, en de impact van ‘smartphonevrij’ overal in doorwerkt.”

Wat vind je van het dringende advies van de overheid om telefoons uit de klas te weren?

“Het is een logisch advies en het is behulpzaam om de verandering op alle scholen in Nederland in gang te zetten. Lastig is wel dat het advies is gericht op telefoons in de klas en de rest van de school buiten beschouwing laat. Wij kiezen er heel bewust voor om een smartphonevrije school te worden. Telefoons blijven thuis of gaan in de kluis, dat is wel zo duidelijk. Het gaat niet alleen om concentratie in de lessen maar ook om het algemene welzijn op school.” 

Het verbannen van smartphones kan als een stap terug voelen in een wereld die constant vooruit beweegt. Op welke manieren zie je dit beleid als een stap vooruit in het onderwijs op school?

“De discussie rondom smartphones speelt al een aantal jaar. We hebben het echt ver uit de hand laten lopen. Niets doen is geen vooruitgang. Het is onze verantwoordelijkheid als schoolleiding om te zorgen voor een positief, stimulerend en veilig leerklimaat. En daar hoort ook bij dat we kritisch kijken naar nieuwe ontwikkelingen en de komst van smart devices op school.” 

“We gaan als school mee met de tijd, dat is evident. We omarmen digitalisering en zorgen dat ons team over de nodige digitale bagage beschikt. Jongeren hebben baat bij digitaal vaardige leraren en een moderne onderwijsomgeving. Een belangrijk punt wordt echter vaak vergeten, wanneer het gaat over digitalisering in het onderwijs: Bij technologische ontwikkelingen staan het welzijn en de rechten van kinderen (en leraren!) vaak niet centraal. En daarbij gaat het zo snel dat we nauwelijks de tijd vinden om er kritisch naar te kijken. Dit doet een appèl op ons allen, en in het bijzonder de leraren die voor de klas staan. Het lesgeven wordt echt moeilijker door de aanwezigheid van smartphones.” 

Docenten en leerlingen hebben vaak de behoefte om snel informatie op te zoeken tijdens de les. Hoe zorgt het nieuwe beleid ervoor dat zij hun nieuwsgierigheid en zoekvaardigheden niet verliezen?

“Het feit dat we smartphones hebben betekent niet automatisch dat we nieuwsgierig en zoekvaardig zijn. We integreren mediawijsheid en informatievaardigheden in het curriculum en geven het vak ‘digikunde’. Verder geven de eigen laptops toegang tot het internet en helpen zo bij het vinden van relevante informatie. Nieuwsgierigheid omvat zowel de schoolomgeving als de mentaliteit van docenten en leerlingen. Onze missie is om een leercultuur te creëren waarin nieuwsgierigheid wordt aangemoedigd en gewaardeerd, daar hebben we telefoons niet voor nodig.” 

Er zijn gemengde gevoelens over dit beleid, gezien de rol van smartphones in ons dagelijks leven. Hoe ga je om met de weerstand?

“Het belangrijkste is het gesprek aangaan, te luisteren naar zorgen, bezwaren en ideeën. En de bereidheid hebben er ook iets mee te doen. Constructieve gesprekken over moeilijke onderwerpen zouden we veel meer moeten voeren. In de bijeenkomsten die Kennisland organiseerde zag je dat de deelnemers zelf met creatieve oplossingen komen. Smartphonebeleid is voor iedereen nieuw, en er zullen misschien vragen komen waar we niet meteen een antwoord op hebben. Nog niet alles is uitgedacht, maar als professionele onderwijsorganisatie zijn we alert, flexibel en goed in staat om bij te sturen waar nodig.”

De verleiding om stiekem toch smartphones mee de school in te nemen zal zeker aanwezig zijn. Hoe spoor je leerlingen aan om verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag en keuzes?

“Een cultuurverandering als deze vraagt een lange adem. In het begin gaat het vooral om het doorbreken van patronen en gewoonten, en dat is heel ingewikkeld. De verantwoordelijkheid komt gaandeweg. Door te blijven luisteren naar de leerlingen  en de ouders, en met goede oplossingen te komen. Zo werken we nu hard aan de informatievoorziening rondom roosters en lestijden en meer pauze-vermaak in en om school.” 

Het smartphonevrije beleid kan een culturele verschuiving in gang zetten. Hoe gaat de school de voortgang en effectiviteit van deze verschuiving meten en evalueren op de lange termijn?

“Eerst gaan we monitoren: kijken of we de eerste lastige periode doorkomen en of het werkt. Ons doel is meer focus in de lessen, meer interactie en geluk op school en betere leerprestaties. Met de Erasmus Universiteit zijn we in gesprek om te kijken of de effecten van het nieuwe beleid ook wetenschappelijk kunnen worden onderzocht.” 

Wat zou je andere schoolleiders willen meegeven?

“Als ik het traject opnieuw zou doen, dan zou ik een proefperiode inbouwen. Zo kwamen we een mooi initiatief tegen van ROC Friese Poort ‘April op stil’. Zo’n proeftijd schept ruimte voor een collectieve ervaring en reflectie daarop. Bovendien kom je veel praktische zaken tegen waar je van kan leren. Collega-schoolleiders zou ik willen oproepen: ga de weerstand aan, ga erover in gesprek, je weet waar je het voor doet. Een paar uur per dag weg van ‘altijd aan’ is heel goed voor brein en lijf, een paar uur per dag je volle aandacht en focus om te leren, te dromen en te groeien. Gun leerlingen, studenten en hun docenten een paar uur per dag vrij van de smartphone!”