Winst behalen met leerstrategieën: meer inzicht, zelfvertrouwen en leerplezier

Leerlingen die zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leren, leren efficiënter. Greijdanus biedt onderwijs met de visie dat er ruimte is voor persoonlijk leren. Vanuit de identiteit van de school is daarbij aandacht voor de waarden ‘samen’ en ‘samenwerken’ en hoe mensen zich verhouden tot elkaar. De laatste jaren ontwikkelen de leerlingen meer eigenaarschap over hun leren. Dit is mede te danken aan de aandacht die in de mentorlessen wordt besteed aan de hand van een speciaal voor de leerlingen ontwikkelde agenda. Daarnaast maken alle onderbouwleerlingen tijdens een zogenoemde carrouseldag kennis met de veertien leerstrategieen waar ze binnen de school mee werken. 

Persoonlijke hulpvraag 

Tijdens de lockdowns vanwege de coronapandemie werd het verschil in hoe leerlingen leren, duidelijker dan ooit. Velen van hen wisten niet hoe ze thuis zelfstandig moesten werken. Bestuurder (en voormalig schoolleider) Ton Sebens vroeg aan onderwijsondersteuner Anne Roose-Pieffers om na te gaan hoeveel leerlingen een persoonlijke hulpvraag hadden. Anne: “We inventariseerden via de mentoren hoe leerlingen er vakinhoudelijk, sociaal-emotioneel en qua leren voor stonden. Zo kwam een groep van ongeveer 140 leerlingen uit alle leerjaren en niveaus in beeld. Ongeveer zeventig daarvan hadden een persoonlijke hulpvraag op het gebied van leerstrategieën.” Samen met leraar Ina van Rijssen-Oosterbroek ontwikkelde Anne een training over leerstrategieën, op basis van de theorie van Pieternel Dijkstra, Petra Bunnik en Aimee Greveling, die de zeventig leerlingen in schooljaar 2020-2021 volgden.  

Voorwaarde voor succes 

Esther den Ouden, sinds twee jaar schoolleider op Greijdanus Meppel: “Toen ik hier net begon gaven Anne en Ina een presentatie rondom de opbrengsten van de eerste trainingen.” Veel leerlingen hadden inzicht gekregen in hun eigen leerproces en kwamen erachter hoe ze actief en efficiënt konden leren. In de lessen was meer leerplezier en zelfvertrouwen terug te zien. Esther: “Op basis daarvan zijn we gaan doorontwikkelen en hebben de leerstrategieën een brede plek gekregen in ons onderwijs.” Dit jaar volgen vijfenveertig leerlingen uit alle leerjaren de training. Anne: “Dit gaat om leerlingen die meer begeleiding nodig hebben, naast dat wat er in de vak- en mentorlessen wordt aangeboden.” Voordat leerlingen deelnemen aan de training wordt de behoefte bij leerling- en mentorgesprekken gepeild. “Een voorwaarde voor succes is dat de leerlingen gemotiveerd zijn, een doel hebben en inzien dat er verbetering mogelijk is in hun leerproces”, benadrukt Anne. 

Inzicht in eigen leerproces 

Anne: “We merkten dat de onderbouwleerlingen nog niet zo veel reflecteren of weten waar ze behoefte aan hebben. Daarom bieden we alle klassen 1, 2 en 3 de carrouseldag aan.” De leerlingen vullen de Nederlandse Vragenlijst voor Effectieve Leerstrategieën van Dick Barelds en Pieternel Dijkstra in die inzicht geeft in de mate waarin leerlingen gebruikmaken van bepaalde leerstrategieën. Van daaruit formuleren leerlingen zelf hun leerdoel of leervraag voor deze training: Ben ik goed in woordjes leren, samenvatten of plannen? Heb ik moeite met concentreren? En hoe motiveer ik mezelf om te leren? Dat weten, geeft inzicht in hun eigen leerproces en helpt om te kijken welke aanpak het best werkt. Esther: “En wij kunnen op onze beurt zien op welke strategieën ze goed scoren of waar ze uitvallen. Dat geeft leraren en leerlingbegeleiders weer extra informatie om te kijken wat de leerling nodig heeft en welke strategieën schoolbreed het beste passen.” 

Persoonlijke inbreng  

De training omvat in de huidige opzet ten hoogste vier sessies in groepjes van maximaal vijftien leerlingen, één dag per week gedurende twee lesuren over een bepaald thema. Vooraf wordt met elkaar bepaald in welke groep ze komen. Ze krijgen theorie en praktische oefeningen waarmee ze bijvoorbeeld beter leren plannen, hoe ze kunnen omgaan met afleiding of hoe ze hoofd- en bijzaken uit de lesstof overzichtelijk kunnen noteren (zie ‘Tips’). “De trainer bepaalt de inhoud van de sessies aan de hand van het groepje leerlingen dat hij of zij voor zich heeft. Hun inbreng vormt als het ware de training. Omdat ze zich in het begin vaak ongemakkelijk voelen, geven we ze ruimte om verhalen te vertellen en ervaringen uit te wisselen in een relaxte setting. Na de eerste sessie zeggen ze bijna allemaal dat ze het leuk vinden en er iets van hebben opgestoken. Ze hebben er zelfs plezier in! Dat komt volgens mij door hun eigen inbreng hierin.” 

Sneeuwbaleffect op schoolplan 

Om het ‘leren leren’ nog beter in de reguliere vaklessen te integreren volgden alle leraren vorig jaar de training ‘Leerstrategieën voor het voortgezet onderwijs’ van Petra Bunnik. Anne: “Nu heeft iedereen op school dezelfde achtergrondinformatie die Ina en ik in het begin hadden.” Esther: “De leraren waarderen het om de kern te onderzoeken van hoe leerlingen leren en dat wij onze schoolontwikkeling richten op iets waar ze dagelijks mee bezig zijn.” Esther besluit: “Het mooie van deze ontwikkeling is dat iets kleins met een sneeuwbaleffect onderdeel is gaan uitmaken van het schoolplan bij alle vier de scholen van Greijdanus. Zowel in Meppel, Zwolle, Hardenberg als Enschede wordt gebruikgemaakt van de speciale agenda en sturen de directeuren op het verder doorontwikkelen van de vernieuwingen. Dat beschouw ik als schooleider als een heel belangrijke rol.”