Dreigende bezuinigingen op onderwijs centraal in debat over de Staat van het Onderwijs

Het gaat daarbij over het schrappen van de subsidies voor o.a. schoolmaaltijden, de maatschappelijke diensttijd, brede brugklassen en andere bezuinigingen zoals de afschaffing van de functiemix Randstad en het invoeren van een langstudeerboete. Deze bezuinigingen gaan ten koste van de kansengelijkheid in het onderwijs. Het ‘nieuwe akkoord is kaalslag voor het onderwijs’ aldus Kamerlid Ergin van Denk.   

De VO-raad deelt de grote zorgen van deze Kamerleden. Het ministerie van OCW heeft berekend dat de meerdere maatregelen uit het Hoofdlijnenakkoord leiden tot een bezuiniging van 300 miljoen in 2025 oplopend tot 1,4 miljard structureel op onderwijs.  

De beide bewindslieden wilden niet over hun graf regeren en verwezen bij een aantal vragen over het Hoofdlijnenakkoord naar hun opvolgers. 

Verhoging btw op boeken onuitlegbaar  

Ook de verhoging van de btw op (school)boeken vinden veel Kamerleden onuitlegbaar en staat haaks op de ambities die het nieuwe kabinet heeft om de lees- en schrijfvaardigheid de hoogste prioriteit te geven in het onderwijs. De VO-raad heeft met veel andere onderwijspartijen de noodklok geluid over de – ook nu al - hoge kosten van de leermiddelen. De voorgenomen btw-verhoging zet dit nog meer onder druk. Ook bibliotheken en schoolmediatheken zullen hierdoor minder kunnen inkopen. Kamerlid Rooderkerk (D66) heeft met een spreek-uit motie opgeroepen om de btw op school- en studieboeken niet te verhogen. Beckerman (SP) heeft een motie ingediend om onderzoek te doen naar het aanpakken van marktwerking op de leermiddelenmarkt. De minister gaf hierbij het oordeel Kamer, ook met het oog op de lopende onderzoeken die OCW momenteel al laat uitvoeren naar de prijzen en beschikbaarheid naar leermiddelen. Dijkgraaf: “Let wel; het aanpakken van een markt is aan ACM.” 

Staat van het Onderwijs zorgwekkend  

Het beeld vanuit de Staat van het Onderwijs wordt door de Kamerleden unaniem zorgwekkend genoemd. Gezien de gekozen mediaboodschap van de inspectie en de toon die de inspectie heeft gebezigd is dat ook geen verrassing. De VO-raad heeft in de reactie op de Staat van het Ondewijs gepleit voor een betere balans in de berichtgeving over het onderwijs en ook oog te hebben voor wat er goed gaat.  

De meeste aandacht in het debat ging uit naar de daling in de beheersing van de basisvaardigheden, maar er was ook aandacht voor het lerarentekort en de effecten daarvan op de kwaliteit.  Minister Paul onderschrijft het confronterende beeld dat de Staat van het Onderwijs schetst, maar ziet ook dat er veel in gang is gezet. ‘Het glas is halfvol’. De uitdagingen zijn groot en vergen een lange adem van ons allemaal en benadrukte daarbij ook de rol als overheid: “Scholen kunnen niet bouwen op tijdelijke opdrachten, tijdelijke krachten en tijdelijke potjes.” Daarbij neemt OCW meer regie, zet de minister in op een grotere rol voor docenten/schoolleiders voor wat er in de klas gebeurt, het werken vanuit bewezen effectiviteit en meer samenwerking binnen het onderwijs. D66 heeft een motie ingediend om prioriteit te leggen in de aanpak van basisvaardigheden en het lerarentekort.  

Veiligheidsincidenten  

De pro-Palestijnse protesten op universiteiten en hogescholen kwamen uitgebreid ter sprake. Verder was er relatief veel aandacht voor de veiligheidsincidenten in het voortgezet onderwijs, naar aanleiding van recente berichtgeving hierover.  Hoe is dat te rijmen met de bevinding van de inspectie dat op de meeste scholen de veiligheid op orde is, vroeg Van Zanten van de BBB zich af? De Kort van de VVD benoemde bij zijn inbreng ook een aantal concrete maatregelen zoals een aangiftelicht en het vergroten van de mogelijkheden om leerlingen te schorsen of te verwijderen.  

De minister gaf aan geen voorstander te zijn van een aangifteplicht, omdat een slachtoffer dat mogelijk zelf niet wil. Wel wil de minister de mogelijkheid om aangifte te doen beter onder de aandacht brengen en vroeg daarin ook de sectorraden om deze handschoen op te pakken. De motie van De Kort – een verzoek om aangifteplicht te verkennen - geeft de minister oordeel Kamer. Ook is de minister terughoudend t.a.v. van verruiming van het schorsen of verwijderen van leerlingen, want daders hebben ook een leerplicht. Ze ziet meer in samenwerking tussen school, jeugdzorg en politie.  

Toezeggingen van de minister  

• Het wetsvoorstel Strategisch HRM-beleid wordt spoedig gedeeld met de Tweede Kamer 

• Voor eind 2024 ontvangt de Tweede Kamer een brief over wijze van toezicht op veiligheid in het speciaal onderwijs  

• Voor de zomer van 2024 ontvangt de Tweede Kamer een brede brief over onderwijshuisvesting  

• Rond Kerst 2024 komt een verkenning over plussen/minnen van een wettelijk vastgestelde stagevergoeding  

• Voor de zomer van 2024 wordt de Tweede Kamer geïnformeerd over de lerarenstrategie  

• In het najaar van 2024 ontvangt de Tweede Kamer de verkenningen naar kosten en beschikbaarheid van leermiddelen en schoolboeken  

 Op dinsdag 18 juni wordt er over deze en enkele andere moties gestemd.