Nieuwe cijfers voortgezet onderwijs: 3.800 schoolleiders en leraren gezocht

Na de presentatie van de cijfers konden de Kamerleden vragen stellen over de rapportage. Schoolleider Melanie Brandeburg, bestuurder Renata Voss en bestuurder Egbert de Jong waren aanwezig om de cijfers vanuit de praktijk toe te lichten en vragen te beantwoorden. Veel aandacht van de Kamerleden ging uit naar brede scholengemeenschappen, de te korte bekostiging (twee jaar) van nieuwkomersonderwijs, professionalisering van leraren en de ernstige gevolgen van de bezuiniging op de functiemix Randstad. Over laatstgenoemde bezuiniging lichtte Hagoort de bijzondere status hiervan toe: 'Bij andere bezuinigingen kun je als school snijden in de bijbehorende uitgaven. Bij deze bezuiniging kunnen en willen werkgevers niet terugkomen op gemaakte afspraken over inschaling van leraren. Maar die uitgaven blijven dus wel staan, zonder de bekosting.'

Het is de vierde sectorrapportage van het funderend onderwijs. Jaarlijks presenteren de PO-Raad en VO-raad met de sectorrapportage zowel de feiten en cijfers, als het verhaal achter de cijfers van het funderend onderwijs. In de rapportage van 2024 gaan we dieper in op de ontwikkelingen rondom het personeelstekort, het welbevinden van leerlingen, tijdelijke subsidies en overhead. Natuurlijk laat de rapportage ook zien waar we trots op zijn, hoe we het onderwijs verbeteren en waar extra acties nodig zijn.

De Sectorrapportage Voortgezet Onderwijs 2024 laat onder meer zien:  

• dat het personeelstekort grotendeels bestaat uit ‘verborgen tekorten’;
• dat het welbevinden van leerlingen afneemt;
• hoeveel leerlingen zitten op, boven of onder (meervoudig) schooladvies;
• dat tijdelijke subsidies zorgen voor onvoorspelbaarheid van de bekostiging;
• dat efficiënt ingerichte overhead zorgt voor meer focus op leren en lesgeven.
   

Personeelstekort bestaat grotendeels uit ‘verborgen tekorten’

Uit de landelijke meting leraren- en schoolleiderstekorten in het VO van 2023 bleek een tekort van ongeveer 3.800 fte. Ongeveer 60% van het tekort is ‘verborgen’ en wordt intern opgelost zonder een vacature te plaatsen. Dit leidt tot een verhoogde werkdruk voor het bestaande personeel. Het tekort kan worden ingedeeld in regulier tekort (vaste aanstellingen), vervangingstekort (invallers) en in een zichtbaar tekort (openstaande vacatures) en verborgen tekort (alternatieve oplossing omdat er geen bevoegde leraar beschikbaar is).

Het welbevinden van leerlingen neemt af

Veel jongeren ervaren mentale problemen zoals somberheid, angst, motivatie- en/of concentratieproblemen. Dit zien we ook terug in de cijfers; het welbevinden van jongeren is de afgelopen jaren flink gedaald. Waar leerlingen hun welbevinden op school in 2020-2021 nog gemiddeld een 7,8 gaven, is dit in 2022-2023 volgens de Monitor Sociale Veiligheid VO een 7,4. De komende jaren zal een inzet op welbevinden nodig blijven. Vanuit de VO-raad ondersteunen we scholen hierbij.

Tijdelijke subsidies zorgen voor onvoorspelbaarheid van de bekostiging

Scholen in het voortgezet onderwijs ontvangen basisbekostiging van het Rijk, aangevuld met tijdelijke subsidies (doelfinanciering) voor specifieke doelen. Onderzoek laat zien dat deze subsidies een steeds groter deel van de schoolinkomsten uitmaken (6 tot 9x zoveel als in 2019), maar ze zijn vaak tijdelijk en beperken duurzame investeringen in kwaliteit en personeel. Dit leidt tot meer tijdelijke contracten en minder financiële stabiliteit, wat het onderwijs belemmert

Efficiënt ingerichte overhead zorgt voor meer focus op leren en lesgeven

Over de afgelopen vijf jaar is het aandeel overhead gestegen van 13,6% in 2019 naar 14,4% in 2023. Kritisch kijken naar het percentage overhead is goed, maar ondersteunende functies zijn van grote waarde in het onderwijs. Zij ontlasten docenten met indirecte en directe werkzaamheden waardoor er meer tijd is voor het voorbereiden en uitvoeren van lessen en het begeleiden van leerlingen.