Onderwijssegregatie houdt aan

Grote verschillen tussen gemeenten

De mate van onderwijssegregatie verschilt sterk tussen gemeenten: het onderwijs is in grotere steden veel sterker gesegregeerd dan in kleinere gemeenten. In de matig stedelijk gebieden is de kans het grootst dat leerlingen met verschillende achtergronden (op het vlak van opleidingsniveau en inkomen van hun ouders) elkaar op school ontmoeten. Dit komt doordat de leerlingpopulatie in deze gebieden relatief divers is en leerlingen met uiteenlopende achtergronden hier relatief evenredig verdeeld zijn over de scholen. In weinig tot niet stedelijke gebieden is de diversiteit juist relatief laag, waardoor de kans op interactie tussen verschillende groepen kleiner is.

In de grote steden zijn leerlingen met verschillende achtergronden (op sociaal-economisch vlak) juist relatief onevenredig verdeeld over scholen, waardoor er ook minder kans is dat ze elkaar ontmoeten. Dit heeft onder meer te maken met het grotere aantal categoriale vwo- en havo/vwo-scholen in grote steden. Deze scholen kennen - in vergelijking met bijvoorbeeld vmbo-scholen of brede scholengemeenschappen - vaak een vrij uniforme leerlingpopulatie; nog altijd zitten relatief veel leerlingen met ouders met een hogere sociaal-economische status op deze scholen. 

Wel is de kans dat leerlingen met verschillende migratieachtergronden elkaar tegenkomen op school, groter in stedelijk dan in matig of niet stedelijk gebied. Dit komt doordat in steden meer leerlingen wonen waarvan minimaal een van de twee ouders in het buitenland is geboren.

Belang van brede scholengemeenschappen

De onderzoekers wijzen in hun rapport op de risico’s die de sterke onderwijssegregatie met zich meebrengt. Zo vormt dit - zoals ook in de beleidsagenda tegen segregatie (2020) staat aangegeven - een bedreiging voor de sociale cohesie in de samenleving. Ook kan segregatie de kansenongelijkheid versterken, omdat het kan leiden tot kwaliteitsverschillen tussen scholen.

In het tegengaan van segregatie dient de aandacht vooral uit te gaan naar de grote steden en de categoriale vwo-scholen, aldus de onderzoekers. Ze bevelen onder meer aan verder in te zetten op het aantrekken van een meer representatieve leerlingpopulatie voor categoriale scholen. 

Ook een aanbod van brede brugklassen wordt genoemd als maatregel om de onderwijssegratie te verminderen. De VO-raad wil daarnaast het belang van brede scholengemeenschappen nogmaals onderstrepen. Op deze scholen, waar minimaal drie verschillende onderwijsrichtingen worden aangeboden, komen leerlingen met uiteenlopende achtergronden elkaar vaker tegen.

Het rapport is opgesteld door KBA Nijmegen, het Kohnstamm instituut en DUO. Voor het onderzoek is gekeken naar de periode 2017-2018 tot en met 2023-2024.