In drie weken naar een nieuwe school voor Oekraïense leerlingen: ‘Ze zijn hier gewoon kind, even weg uit de hectiek van het vluchteling zijn’

“Wij zijn gevraagd vanuit onze besturen vanwege de onderwijsinhoud en onze ervaring met nieuwkomersonderwijs”, vertelt Sanne van der Veen, afdelingsleider van de ISK van Quadraam. Haar collega Lieke Verboeket is coach nieuwkomers in het po bij de Stichting PAS. De projectgroep telde acht mensen: vanuit de gemeente, de po- en vo-besturen en het samenwerkingsverband. Sanne: “We begonnen met een globale opzet van de onderwijsinhoud, logistiek, materieel, en het aannemen van docenten. Daarna zijn we gewoon maar gaan doen, en dat werd steeds gestructureerder. Lieke en ik hebben bezworen om genoeg tijd te nemen voor een gedegen start. Drie weken was kort!” 

Sfeer van gemeenschap

Lieke: “Het team heeft dag en nacht gewerkt. Op 14 maart leerden wij elkaar kennen, een dag later was er een gebouw (een voormalige middelbare school) en weer een dag later werd daar al gepoetst en ingericht.” Op 18 maart ging er een vacature uit, op 25 maart waren de eerste gesprekken via een speeddatesessie, op 28 maart werden er mensen aangenomen en op vrijdag 1 april kwam een deel van het team voor het eerst op school. De openingsdag op maandag 4 april was een warm bad. Eerst had het kersverse team van zestien mensen nog een studieochtend, ’s middags kwamen de mensen, inclusief het hoge bezoek – de minister, de ambassadeur en de burgemeester – en de pers. Sanne: “Hectisch was het, maar ook in een sfeer van gemeenschap. De ouders waren dankbaar dat we dit in drie weken hadden opgezet. Ze vonden het heel gestructureerd!” Het was een tweede stap, vult Lieke aan. “Eerder zijn wij met nog twee collega’s naar de opvang op de boten geweest om met de ouders in gesprek te gaan. Nu herkenden ze ons van dat kringgesprek over hun verwachtingen.” 

Oekraïense docenten

Een dag na de opening waren de kinderen in alle rust hard aan het werk, zag Lieke. “De kinderen willen zo graag werken.” Structuur en ritme op school en het samen zijn met leeftijdgenoten is heel belangrijk, zeker als je komt vanuit een vluchtsituatie, zegt Sanne. “We nemen ook Oekraïense vluchteling-docenten aan. Vanwege het enorme lerarentekort lukt het om die snel in te zetten. Zo hebben we voor het vo een wiskundedocent die voorlopig samen met haar dochter komt, omdat zij beter Engels spreekt.” Ook zijn er twee Oekraïense leerkrachten aangenomen die hier al woonden. Lieke: “Zij kunnen echt die brug slaan tussen Nederlands en Oekraïens, en helpen bij zaken als gesprekken met ouders. In de kleutergroep hebben we ook ondersteuning van een Oekraïense. Heel fijn, het geeft rust dat iemand dezelfde taal spreekt.”

Integratie met het online onderwijs uit Oekraïne wordt een kwestie van maatwerk. Het paste nog niet zo snel in het programma, maar met de leerlingen zullen daarover individuele gesprekken worden gevoerd.

Welbevinden

De school in Arnhem is wat OCW noemt een ‘extra, tijdelijke onderwijsvoorziening’. “Maar niemand weet hoe lang het gaat duren, dus de onderwijsinhoud was een uitdaging”, zegt Sanne. “Ouders verwachten dat we er kennis in stoppen, maar wij weten dat we ook moeten investeren in het welbevinden van leerlingen. Door vakken als leefstijl en drama, maar ook door sport en kunst aan te bieden.” De school werkt daarvoor samen met andere partijen. Het lesaanbod in het po is in het Nederlands, met een Oekraïense ondersteuner in de klas. In het vo is er les in het Nederlands (2 uur per dag), Engels en Oekraïens. Doordat in hetzelfde gebouw ook twee basisscholen en een peuteropvang huizen, behoort contact met Nederlandse kinderen tot de mogelijkheden. Die basisschoolkinderen hadden ook voor de welkomstversieringen gezorgd. 

De samenwerking tussen po en vo in één school vinden Lieke en Sanne nu al een succes. “We delen expertise, het is niet versnipperd en de kinderen kunnen naar één locatie.” De oudere (vo-)leerlingen helpen de jongere kinderen. Lieke: “Fantastisch, het voelt echt als een gemeenschap. En ook wij als collega’s hebben elkaar meteen gevonden.” Sanne: “In de heksenketel van de voorbereidingen ervaarde ik een po-collega met dezelfde visie als heel ondersteunend.”

Achtbaan

Rust voor de leerlingen en hen goed in beeld krijgen is het allerbelangrijkst, vindt Sanne. “Rust ontstaat door goede, professionele docenten. Dus naast zorgen dat er in de klas de goede dingen gebeuren is de grootste uitdaging de docenten goed te ondersteunen.” Docenten hebben zich heel flexibel opgesteld. Lieke: “Woensdag word je aangenomen, vrijdag sta je de klas in te richten, maandag heb je kennismaking en dinsdag ga je starten. Wat is dat voor een achtbaan waarin je terechtkomt? Twee leden van het projectteam vormen nu de schoolleiding. Sanne en ik blijven inhoudelijk betrokken, maar hebben natuurlijk ook onze eigen werkzaamheden nog.” Sanne: “Zo’n groeiend docententeam vraagt van een leidinggevende echt om naast de collega’s te staan en je dienstbaar op te stellen. Steeds checken: hoe zit je erbij, wat heb jij of wat hebben de leerlingen nodig?”

Aansluiting op regulier onderwijs

Een andere uitdaging is de aansluiting op het reguliere onderwijs. “De komende twee, drie jaar zullen heel veel leerlingen in het po en vo gaan instromen”, zegt Sanne. “We zouden nu al het gesprek moeten voeren over hoe we de kinderen en de scholen daarop voorbereiden.” Lieke: “Begeleiden richting reguliere scholen is wat ik nu ook al doe. Zodat die scholen de leerlingen de juiste kansen kunnen bieden. Voor ons zijn de Oekraïense leerlingen niet anders dan die we al kennen.” Beiden benadrukken dat er veel meer vluchtelingen zijn en dat ook de kinderen uit bijvoorbeeld Syrië, Eritrea, Polen, Roemenië of Zuid-Amerika niet vergeten moeten worden.

Trek samen op en praat met de mensen!

Voor nieuwkomersonderwijs is het betrekken van ouders altijd lastig. Nu was dat anders. Sanne adviseert scholen dan ook: “Spreek met de mensen! Ons bezoek aan de boten heeft zoveel opgeleverd. We zagen er hoe mensen met elkaar in interactie zijn. Als je kijkt en luistert haal je veel meer informatie op. Het heeft ons op een ander spoor gezet, waardoor ons initiatief krachtig is geworden.” Liekes tip: “Trek samen op en bundel je expertise, want je hebt elkaar echt nodig.” In Arnhem hebben de andere partijen ook echt geluisterd naar de inbreng van Sanne en Lieke. 

Beiden zijn blij met wat er bereikt is. Lieke: “Toen ik gisteren de kinderen in de klas zag zitten viel me op: ze mogen weer kind zijn. Even uit die hectiek van vluchteling zijn. Dat is onze taak en dat vind ik zo mooi.”