Laagdrempelig kennis delen binnen de school: organiseer een boekbespreking

Hoe stimuleer je als school midden in de coronacrisis kennisgedreven werken? Het Hofstad Lyceum in Den Haag wilde ondanks alle hectiek vorm blijven geven aan een schoolbreed ontwikkelingsthema: formatief handelen in de klas. De gebruikelijke studiemiddag, die de school zo’n drie keer per jaar organiseert, werd omgezet in een online sessie. De schooldirectie selecteerde zes boeken over formatief handelen en op verzoek één boek over hoogbegaafdheid, waaruit iedere leraar één titel koos om te lezen. Vervolgens werden de leraren op basis van het gekozen boek in groepjes van zeven ingedeeld om dit online te bespreken.

Onderzoekende houding

Schoolleider Eugenie Zwanenburg vertelt: ‘Eén van onze visiepijlers is een onderzoekende houding. Wij verlangen deze houding van onze leerlingen en stimuleren ook onze leraren daarin. Na hun opleiding doen leraren enorm veel praktijkervaring op. Zij weten daardoor welke lesmethodes wel of niet werken in de klas. Wat wij als schoolleiding belangrijk vinden, is dat leraren ook weten en begrijpen waarom en hoe de didactische tools in de les werken. Daarvoor moeten zij vragen stellen over de theorie en de wetenschap achter de praktijk die zij toepassen in de klas.’

Mooi instrument

In tegenstelling tot andere studiemiddagen moesten de leraren zich op deze online studiemiddag goed voorbereiden. Voor het lezen kregen zij vijf weken de tijd. ‘Wij vroegen alle collega’s om na het lezen een idee over het boek te delen en vragen te formuleren, als een soort agenda en een startpunt voor het gesprek’, vertelt Eugenie. Deze aanpak leidde wel tot extra belasting van de leraren en er was dan ook behoorlijk wat weerstand, merkte Eugenie. ‘Maar een boek is echt een mooi instrument voor kennisdeling. Als je de inhoud met collega’s deelt, behandel je een onderwerp zowel verdiepend als verbredend.’

Praktische voorbeelden

Ook Talisa Wener, docent aardrijkskunde, was aanvankelijk matig enthousiast: ‘Het voelde als huiswerk en ik stelde het uit. Toch wilde ik het boek lezen, omdat we vragen moesten formuleren en ik de sessie goed wilde kunnen volgen. Na afloop was ik enorm enthousiast. Ik zat vol energie en was overladen met inspiratie. Ik vond het heel leerzaam om met collega’s buiten mijn leerjaar en sectie ideeën en ervaringen uit te wisselen. Het boek vormde puur de theoretische basis. Op basis daarvan gingen wij met praktische voorbeelden uit onze eigen lessen de breedte in.’

Bewust bekwaam

De boekbespreking gaf Talisa ook een heldere blik op haar eigen lespraktijk: ‘Formatief handelen is heel veelomvattend. Ik vroeg mij af in hoeverre ik het al deed en kwam erachter dat dat veel meer was dan ik dacht. Ik ben creatief en zoek altijd naar andere manieren van lessen aanbieden. Door de reacties van mijn collega’s werd ik mij daarvan bewust.’ Eugenie ziet dit als een grote meerwaarde van deze werkvorm: ‘Als school willen wij stappen maken in formatief handelen. Die ontwikkeling van onbewust bekwaam naar bewust bekwaam is heel mooi. Leraren ontdekken: het is niet zo moeilijk, ik doe het al.’

Positieve flow

Na de sessie ervaarde Eugenie een positieve flow onder de leraren: ‘Collega’s vertelden dat zij deze invulling toch leuk vonden. Het bespreken van het boek vormde een goede basis voor het verbeteren van de eigen lespraktijk. Dat was wat wij als schoolleiding wilden bereiken. Je wilt dat het team zich met elkaar blijft ontwikkelen en onderling kennis deelt. Wat wij niet verwachtten, was de meerwaarde van de interactie: het uitwisselen van ervaringen en ideeën en het contact tussen collega’s van andere leerjaren en secties. Daardoor ontstaan verbanden die je anders niet zou krijgen. Dat is fijn voor de school en voor het gevoel van verbinding.’

Meer boeken lezen

Momenteel staat het uitbreiden van het lezen en bespreken van boeken op de agenda. Eugenie: ‘Vanwege de positieve reacties kan ik mij voorstellen dat wij dit vaker gaan doen, ook los van de studiemiddagen. Als schoolleiding kunnen wij onze ontwikkelingsthema’s natuurlijk op verschillende manieren agenderen. Maar wij willen meer kennisgedreven werken en een boek is een waardevolle manier. Bovendien willen wij onze leerlingen stimuleren om meer te lezen. Dan is het goed om dat ook bij de leraren te doen.’

Tips van Eugenie

• “Zorg ervoor dat de leraren een boek kunnen kiezen dat aansluit op de persoonlijke ontwikkeldoelen. Het moet bij hen passen en concreet iets opleveren voor de eigen les van morgen. Zet bijvoorbeeld binnen de school de vraag uit wie een boek heeft gelezen dat interessant kan zijn voor collega’s.
• Geef echt voldoende tijd om het boek te lezen. Bij ons was dit vijf weken en daarin zat één vakantieweek.
• Creëer een setting waarin “duiken” niet mogelijk is en iedereen kan meedoen. Kies daarom bij voorkeur voor kleine groepjes.
• Zet de studiemiddag flink groepdoorbrekend neer, dat verhoogt de inspiratiewaarde. Bij ons doorbrak de groepsindeling op basis van boekkeuze de geijkte samenstelling van leerjaren en secties. Dat gebeurde op een organische manier.
• Wees niet bang voor weerstand. Doe het gewoon. Van een beetje weerstand gaat het glimmen.”