Het Fortes Lyceum is een school in Gorinchem en biedt mavo, havo, vwo en atheneum. Ook kunnen leerlingen programma’s volgen als Technasium, Sports, Art Factory en Jong ondernemen. De school heeft ongeveer 1.300 leerlingen en is groeiende (bijna tien jaar geleden waren er 900 leerlingen).
Op het Fortes Lyceum worden smartphones in een deel van de lessen ingezet. Een belangrijk doel van de school is dat leerlingen zelfregulerend en zelfbewust worden in hun omgang met digitale technologie. Directeur Wim Langens neemt ons mee in de overwegingen en ervaringen van de school.
Wat is het beleid rondom mobiele telefoons in de school?
“We vinden dat mobiele telefoons een onderdeel zijn van ons leven, het zou vreemd zijn om die dan te verbieden. Dat gebeurt ook niet op onze school. Het beleid is dat elke docent voor zijn of haar eigen lessen bepaalt hoe de mobiele telefoon wordt ingezet: of smartphones in de telefoontas, of leerlingen ze bij zich mogen houden, of dat ze gericht gebruikt worden in de les. Daarnaast zien wij smartphones als een mooi middel voor kansengelijkheid.”
We vinden dat mobiele telefoons een onderdeel zijn van ons leven, het zou vreemd zijn om die dan te verbieden.
Hoe zijn jullie tot dit beleid gekomen?
“Tot en met 2013 namen we telefoons in als leerlingen die onder schooltijd gebruikten. Het kantelpunt was een organisatiedag na de zomervakantie. Ik stak mijn mobiel omhoog en zei: ‘ik doe hier alles mee, het is mijn communicatie, mijn agenda, mijn netwerk. Datzelfde geldt voor de leerlingen. Waarom nemen we hun telefoons in? Hoe zouden jullie je voelen als je bij een theaterbezoek wordt gedwongen je telefoon in te leveren?’
Omdat dit gevoel werd gedeeld door de aanwezigen hebben we als schoolleiding vrij snel het besluit genomen om van het innemen af te stappen. De filosofie bij ons op school is dat de mobiele telefoon een onderdeel van het leven is. En dat we leerlingen moeten helpen daarmee om te gaan. Overigens zijn we toen ook van de schoolbel afgestapt omdat iedereen toch de tijd bij zich heeft.
Op verzoek van enkele docenten zijn enkele jaren later telefoontassen opgehangen in de lokalen van mensen die dat wilden. Nu zijn ze in elk lokaal aanwezig.”
Hoe past het beleid bij jullie onderwijsvisie?
“Waarom zijn we er als school? Om jongeren te helpen zich te ontwikkelen, om hen voor te bereiden op de maatschappij en een loopbaan. De mobiele telefoon is daar een onderdeel van. Je kunt je als school niet buitensluiten van de wereld om je heen. Wij zien het als school als opdracht om onze leerlingen ook basisvaardigheden bij te brengen als het gaat om digitalisering. We moeten ze er ook mee leren omgaan.
Het fundament is dat je een duidelijke onderwijsvisie hebt, dat je een goede leeromgeving inricht en dat vervolgens gaat kijken welke middelen je kunt gebruiken. Dat kunnen bijvoorbeeld boeken of interactieve werkvormen zijn, maar zeker ook tablets en mobiele telefoons. Die diversiteit van je onderwijs is krachtig.
Sommigen, zoals wiskunde-docent Wim Hartmans, omarmen de technologie. Bijvoorbeeld door kennis te toetsen, een spel te doen of te evalueren. Anderen gebruiken ze nooit en ook dat is prima. Het kan dus zijn dat leerlingen aan het begin van de les hun mobieltjes in de telefoontas moeten doen, maar ze worden dus nooit meer ingenomen.
Zeker voor startende docenten is het fijn als leerlingen de mobiele telefoons niet hebben. In die fase van je loopbaan ben je nog heel veel bezig met de ontwikkeling van je klassenmanagement en zorgen dat je gezag krijgt. Wij adviseren hen daarom om de telefoons in de telefoontas te laten.
Van buitenaf lijkt het misschien een beetje zwalkend beleid, maar zo ervaren wij dat niet. Voor docenten en leerlingen is het heel helder. En die zijn er ook blij mee. Het was nooit een discussie binnen de school. Het grappige is dat het nu landelijk aan de orde is gesteld, dat het onderwerp van gesprek is bij talkshows en het journaal, er collega’s zijn die toch gaan twijfelen.”
Hoe hebben jullie de handhaving geregeld?
“De docent bepaalt en per docent is de insteek verschillend, leerlingen weten dat. Ze weten ook bij welke docent telefoons weg moeten en in welke les je die mag gebruiken.
Goede communicatie met leerlingen en ouders is belangrijk. Uiteraard vertellen we eerstejaars hoe ons beleid is en wat ze kunnen verwachten. Daarnaast besteden we er regelmatig aandacht aan in onze communicatiekanalen, waaronder het leerlingenjournaal Fortes For You. Zij maakten overigens een erg mooi item in reactie op De Avondshow met Arjen Lubach, die vond dat mobiele telefoons op school verboden moeten worden. Natuurlijk, het gaat niet altijd goed. Dan kan het zijn dat een afdelingsleider met de klas gaat praten. Of een van onze trainingscoaches gaat in de les zitten en geeft de docent achteraf tips hoe je de les kunt verbeteren. We proberen het vooral positief op te lossen, de expertise en de ervaring van de docent te verbeteren.”
Welke voordelen heeft jullie manier van werken?
“Je hoeft geen politieagent te spelen en kunt de mogelijkheden van telefoons in de klas benutten. Er worden zoveel apps ontwikkeld voor leerlingen, van roosters, cijferlijsten tot het leren van woordjes en andere zaken. Daarnaast is er nog een belangrijk voordeel. Veel leerlingen kunnen geen laptop of computer betalen, maar een mobiele telefoon hebben ze allemaal. Wij willen ouders ook niet voor een moeilijke keuze stellen, omdat een school een laptop verplicht stelt. Door met mobiele telefoons te werken sluit je niemand uit, iedereen doet mee.
Ons uiteindelijk doel is dat leerlingen zelfregulerend en zelfbewust worden in hun omgang met digitale technologie. Dat ze zelf zien: nu leidt het me af, ik leg ‘m weg. En we zien dat dat ook gebeurt: in de pauzes zijn mobiele telefoons niet verboden, maar er is in de bovenbouw een ongeschreven regel dat je dan geen telefoons gebruikt. Leerlingen praten met elkaar, doen spelletjes en maken grappen. Er is niemand die hen dat vertelt aan het begin van de vierde klas, de nieuwe bovenbouwers merken dat vanzelf.”
“In de klas vind ik mobiele telefoons onmisbaar. We werken als sectie intensief met Teams. Daar staan de boeken, de uitwerkingen van opgaven, extra materiaal waarmee leerlingen kunnen oefenen en ook filmpjes met uitleg. Die filmpjes maken we zelf, soms op aanvraag van leerlingen. Wim gaf al aan dat niet alle leerlingen een laptop hebben, maar wel een telefoon. Daarmee kunnen ze altijd bij de materialen. Daarnaast gebruiken we Teams om te communiceren met de leerlingen.
Ook maken we veel gebruik van Kahoot. Hierin hebben we een groot aantal oefeningen gemaakt waarmee leerlingen wiskundige vaardigheden kunnen oefenen, zoals breuken, machtsverheffen, logaritmen of goniometrie. Het gaat om het automatiseren, zodat je bepaalde kennis verinnerlijkt. Dan kun je je richten op hogere denktaken.
We hebben Kahoots gemaakt voor alle niveaus en alle klassen. En het is niet zo dat we alleen een quiz afdraaien; opdrachten die niet begrepen worden, worden meteen uitgelegd. En leerlingen kunnen vragen stellen. Het is een leuke onderwijsvorm, leerlingen doen enthousiast mee.
Er is een reden waarom we dit zo doen. We hebben er op alle niveaus last van dat leerlingen (basis)vaardigheden net goed beheersen. De methode biedt onvoldoende materiaal om vaardigheden te oefenen. Dit kun je juist heel goed doen met applicaties zoals Kahoot. De combinatie van video’s van de theorie en de opgaven en Kahoots, maakt dat leerlingen zich vrijwel onafhankelijk van tijd en plaats door de leerstof heen kunnen werken. Onze Kahoots zijn openbaar, dus ook door collega’s van andere scholen te gebruiken.
Overigens is mijn gevoel over mobiele telefoons dubbel. In de klas zijn ze onmisbaar, buiten de school kan het erg vervelend zijn, als ik zie hoe leerlingen elkaar online kunnen treiteren. Maar dat houd je niet tegen met een verbod op school. Je zult hen moeten helpen een mobieltje op een goede manier te gebruiken.”