Van straatcultuur naar schoolcultuur: hoe het Mundus College het tij wist te keren

In 2012 constateerde het Mundus College dat doordat de leerlingpopulatie veranderde, er ander – druk en onveilig – gedrag op de school binnenkwam. Leraren begrepen niet wat de leerlingen bewoog en verloren grip. Ze doceerden nog vanuit hun eigen werkelijkheid. Dyane Brummelhuis, destijds schoolleider, richtte zich op het veranderen van de schoolcultuur. “Ik zag veel leraren het vertrouwen in zichzelf verliezen. We moesten samen aan de slag met verandering.” Dyane is samen met het schoolteam, een projectleider en een branding bureau vanaf nul gestart. Met elkaar zochten ze uit: waar staan we nu en waar staan we voor? Ze maakten een paspoort met de waarden: gastvrijheid, respect, aandacht en steun. Vakgroepleider Maxe, vanaf 2017 leraar op het Mundus College is nauw betrokken bij de ontwikkelingen op de school: “Wat in het paspoort staat, zie je terug in de klas. Leerlingen weten waar de school voor staat, bijvoorbeeld gastvrijheid. Leerlingen groeten elkaar én de leraren.” 

Straatcultuur versus schoolcultuur 

Dyane haalde onderwijssocioloog Iliass el Hadioui de school binnen om masterclasses te geven. Hij liet zien wat er thuis, op straat en op school gebeurt en waar de mismatch zich manifesteert. Daardoor werd het voor leraren inzichtelijker wat er precies in de klas gebeurde en konden zij het gedrag van de leerlingen beter duiden. De masterclasses waren toegankelijk voor het hele team; van conciërge tot rector, omdat iedereen te maken heeft met de schoolcultuur. Ook startte het Mundus College met de ‘Transformatieve School’-methode van Iliass (zie kader). Erwin: “Vier leraren die hier al langer in dienst zijn hebben een scholing gevolgd en zijn nu tevens werkzaam als coach op school. Zij kijken mee in de klas en observeren de leraar. Afhankelijk van de leervraag van de leraar volgt er een coachingstraject. Dit is een manier waarop we de gewenste schoolcultuur onderhouden.” Daarnaast zijn er ontwikkeldagen om bepaalde thema’s te bespreken. Erwin: “Speelt er iets, dan komen we bij elkaar, op basis van een thema of een actuele casus. Lisette: “Bij de meeste nieuwe collega’s zijn een aantal zaken nog niet vanzelfsprekend. Zoals dat je van een leerling mag verwachten dat hij of zij correct gedrag vertoont. Tijdens een ontwikkeldag worden ze hierin meegenomen.” 

Persoonsvorming & Socialisatie  

Eén van de successen​ van​ ​de school ​is het vak Persoonsvorming & Socialisatie (P&S). Dit vak heeft​ Maxe​ in het kader van burgerschap samen met collega’s en onder begeleiding van Dyane ontwikkeld. “Er wordt terecht van scholen verwacht aan persoonsvorming en socialisatie te doen. Ik zie het zelfs als een voorwaarde om te leren. Als je als leerling het gevoel hebt dat je niet zoveel waard bent, dan heb je veel minder zin om je in te zetten voor school. Omdat je het nut er niet van inziet. Daarnaast is het een voorwaarde om een gelukkig mens te zijn. Als school hebben wij de taak daaraan bij te dragen. Want als leerlingen goed in hun vel zitten, kunnen zij ook weer bijdragen aan de maatschappij.” Vanaf leerjaar 1 krijgen alle klassen twee uur in de week P&S. Hierbij komen tien vaardigheden aan bod: samenwerken, emoties herkennen, presenteren, kritisch denken, reflecteren, argumenteren, keuzes maken, verantwoordelijk gedragen ​en feedback geven en ontvangen.​ Maxe: “Zo’n drie jaar geleden hebben we enquêtes onder leraren afgenomen om de effecten van het vak op het gedrag van leerlingen te evalueren. Hier kwam uit dat leerlingen beter met elkaar in gesprek gaan, beter met elkaar kunnen samenwerken en hun emoties beter kunnen reguleren.” 

Van werkbladen naar boeken 

Het vak P&S bestaat nu zes jaar. Maxe: “We hebben een leerlijn ontwikkeld met voor elk leerjaar 50 lessen. Nu werken we met werkbladen maar, na feedback van leerlingen, werken we vanaf volgend jaar met een ​werk​boek. We behandelen de inhoud echter niet van a tot z omdat we de flexibiliteit willen behouden om wat er speelt in de klas of samenleving aan de orde te stellen. Zo houden we de vrijheid om bijvoorbeeld – los van het boek – een uur met elkaar in gesprek te gaan.” Daarnaast blijft het met dit vak een uitdaging om actueel en relevant voor leerlingen te blijven. De inhoud van je les en de filmpjes die we laten zien moeten we elk jaar herzien. We hebben als vakgroep één keer per twee maanden een werkgroepmiddag om met elkaar het vak te vernieuwen.” 

Waar alles samenkomt 

Het vak is onderdeel van de schoolcultuur geworden. Lisette: “Bij P&S komt alles samen. En op het moment dat er dingen aan de hand zijn gaat het meestal via het vak P&S de school weer in.” Maxe vindt het mooi dat de leraren op deze manier hun eigen doelgroep beter leren te begrijpen: “De leraren die het vak geven bouwen best snel een hechte band op met zo’n klas omdat je persoonlijke vragen met ze bespreekt. De P&S-leraren hebben meer inzicht in wat er speelt en kunnen daarom ook meer context geven in klassenvergaderingen.” “Er zijn flinke stappen gezet om het transformatief handelen niet alleen in de lessen maar ook in de hele school te borgen. Ik kijk wat goed gaat en zorg dat wat goed gaat gewaarborgd blijft en we scherpen aan waar het beter kan”, besluit Erwin. 

Schoolcultuur gedragen door iedereen 

Het neerzetten van een schoolmerk, een nieuw vak én een nieuwe methode ​​vormen belangrijke elementen van een duidelijke schoolcultuur voor iedereen. Lisette : “Maar het belangrijkste is dat het door iedereen gedragen en voortgeleefd wordt.” Het is de bedoeling dat niet alleen medewerkers, maar ook leerlingen en ouders de school en de methode begrijpen. Leraren vertellen de leerlingen daarom altijd waarom ze doen wat ze doen en leggen de theorie van de Transformatieve school zorgvuldig uit. Op deze manier weten leerlingen elkaar ook aan te spreken. Aan ouders vindt de uitleg plaats tijdens driehoeksgesprekken. 

Boekentip: 'Hoe de straat de school binnendringt' van Iliass el Hadioui