Op eigen tempo en niveau leren
Hoe zorg ik ervoor dat mijn leerlingen meer gemotiveerd zijn en uit zichzelf willen werken? Met die vraag worstelde Bodien al een tijd. “Ik wil dat ze in hun eigen tempo en op hun eigen niveau leren en opdrachten kunnen maken”, vertelt ze. “Daarom zocht ik een werkbare manier om eenvoudig te differentiëren en meer eigenaarschap bij de leerlingen te leggen. Tegelijkertijd wilde ik wel de touwtjes in handen houden. Zo is het studieschema met een ‘Eigen-uur Nederlands’ ontstaan.”
Onderwijs op maat
Bodien werkt op CSG Liudger en gaf tien jaar les aan alle niveaus in de onderbouw op locatie Burgum. Sinds twee jaar geeft ze les aan havo- en vwo-leerlingen op locatie Raai. Toen ze het studieschema ontwikkelde, gaf Bodien les aan vmbo-tl 2, havo 3 en vwo 3. Daarom wilde ze er graag in deze drie klassen mee aan de slag. Bodien legde dat idee voor aan haar beide teamleiders, die haar de vrijheid gaven om op beide locaties een pilot te draaien. Volgens teamleider Geert Jan Renkema van locatie Raai is Bodien een goede kartrekker. “We waren al met differentiatie bezig maar nog niet zo uitgebreid als Bodien”, vertelt hij. “Zij pakt het grondig aan en zo’n pilot helpt om bewustwording te creëren en een gedeeld beeld te krijgen.”
Maatwerk, motivatie, eigenaarschap en weektaken komen allemaal in het studieschema terug.
Maatwerk en motivatie
Bij de ontwikkeling van het studieschema baseerde Bodien zich op de speerpunten van de school en onderwerpen die ze zelf belangrijk vindt. “Ik lees graag vakbladen en de school biedt ook bijscholing aan, bijvoorbeeld over differentiatie en leerdoeldenken. Speerpunten van de school zijn onder meer maatwerk, motivatie, eigenaarschap en weektaken en die komen allemaal in het studieschema terug.” Aan het begin van elke week neemt Bodien de leerdoelen met de klas door. De leerlingen geven zichzelf een score en vullen in of ze het leerdoel nog niet, matig of goed beheersen. De score bepaalt vervolgens welke leerroute ze volgen en zo differentieert Bodien in drie groepen.
Niveau, kennis en voortgang
Bodien: “Aan het einde van de week geven de leerlingen zichzelf weer een score en stel ik een aantal controlevragen over de leerdoelen. Alle leerlingen komen dus elke week bij me en dat geeft mij inzicht in hun niveau, kennis en voortgang. Daardoor houd ik de regie en kan ik bijsturen als dat nodig is.” Per onderdeel moeten de leerlingen via de digitale lesmethode ‘Test Jezelf’ bewijzen dat ze de leerstof beheersen. Via ‘Versterk Jezelf’ kiezen ze vervolgens opdrachten die voor hen nuttig zijn. Bodien: “Door met leerdoelen te werken, beseffen leerlingen veel beter wat ze leren. Ze zijn gemotiveerder en doordat ze in hun eigen tempo werken, haken ze niet af. Zo leren ze elke week een stukje en niet alleen als er een toets aan komt.”
Er ontstaat ruimte om leerlingen die de stof onvoldoende beheersen, meer aandacht en begeleiding te geven.
Beloning
Onderdeel van het studieschema is het zogenoemde ‘Eigen-uur’. Leerlingen die de leerdoelen beheersen, gemiddeld minimaal een 6,5 staan en hun weektaak af hebben, verdienen als beloning een uur eigen tijd. Dat betekent dat ze het vierde uur Nederlands niet hoeven te volgen. Bodien: “Daardoor kan ik leerlingen die de stof nog onvoldoende beheersen, meer aandacht geven en begeleiden.” Het ‘Eigen-uur’ is voor veel leerlingen een extra motivatie. “Ze laten zelfs op eigen initiatief hun gemaakte werk zien, ik hoef er niet meer om te vragen.”
Enquête
De pilot liep van oktober 2018 tot februari 2019 en werd afgesloten met een enquête onder de leerlingen en hun ouders. Van de ouders staat maar liefst 98% achter deze werkwijze. En 88% van de leerlingen zegt harder te werken voor Nederlands. Hun cijfers zijn hoger doordat ze hun huiswerk beter bijhouden en doordat de leerdoelen helpen de leerstof te doorzien. Ook vinden leerlingen het prettig dat ze vooruit kunnen kijken en dat de weektaken helpen bij het plannen. En wat levert het Bodien zelf op? “Het is een eenvoudige manier om te differentiëren. Je kunt het in elke klas en op elke school toepassen zonder dat je een lesmethode of roosters moet aanpassen. De eerste keer kost het even wat tijd om het schema te maken, maar daarna kan ik weken vooruit. Zo kan ik mijn leerlingen gerichter begeleiden en maatwerk bieden, terwijl ze wel in klassenverband werken.”
Maatwerk en flexibilisering
Bodien presenteerde haar werkwijze aan verschillende teams en collega’s reageren enthousiast. Dat wil overigens nog niet zeggen dat alle leraren op CSG Liudger nu met het studieschema werken. Geert Jan: “We zijn een grote school en veranderingen kosten tijd. De pilot van Bodien helpt mee om na te denken over wat je hier zelf mee kunt doen. Het studieschema biedt leerlingen houvast en kan een oplossing zijn om meer maatwerk aan te bieden. Dat moeten we met elkaar verder uitproberen en dat gaat de werkgroep ‘Maatwerk en flexibilisering’ doen. Bodien is daar natuurlijk ook bij betrokken. Zij kan collega’s enthousiasmeren en hen door een andere bril laten kijken.”
Andere sfeer
Dat de pilot geslaagd is, helpt daar volgens Bodien ook bij. “Ik ben blij dat de resultaten van de enquête bevestigen dat deze werkwijze de leerlingen motiveert en uitdaagt. De sfeer in de klas is veranderd en er is veel meer rust. Ik zou het helemaal ideaal vinden als leerlingen die goed zijn in een vak, minder lesuren voor dat vak hoeven te volgen en die tijd aan andere vakken kunnen besteden. Zo kunnen we onze leerlingen nog beter aanbieden wat ze nodig hebben en dat is waar we op deze school uiteindelijk voor staan.”