OCW bevestigt: reserves 2023 toegenomen door lerarentekort en tijdelijke middelen

Het ministerie constateert dat de onderwijsbesturen de laatste jaren negatief begroten: besturen verwachtten meer uit te geven dan ze ontvangen. Maar vaak ontvingen besturen laat in het jaar aanvullende middelen. Wel is het verschil tussen het begrote en het gerealiseerde resultaat een stuk kleiner geworden in 2023.

Bijna 60% van alle schoolbesturen in het vo zit boven de OCW-signaleringswaarde voor mogelijk bovenmatig publiek eigen vermogen. Het totaal aan mogelijk bovenmatig publiek eigen vermogen op grond van deze signaleringswaarde van het ministerie van OCW is per eind 2023 ongeveer € 480 miljoen wat neerkomt op 4,3% van de totale jaarbaten. Het totaal aan mogelijk bovenmatige reserves is met ruim 10% gedaald.

De VO-raad vindt bovenmatige reserves ongewenst: onderwijsgeld moet maximaal worden ingezet ten behoeve van goed onderwijs. Wel waarschuwt de VO-raad voor al te snelle conclusies op basis van de huidige cijfers. De afgelopen jaren hebben zich een aantal ontwikkelingen voorgedaan waardoor de reserves groeiden. De belangrijkste hiervan zijn:

• het lerarentekort (openstaande vacatures) leidt tot het niet volledig kunnen inzetten van de bekostiging;
• er is ook sprake geweest van forse extra (tijdelijke) middelen vanuit het coalitieakkoord 2021 (zoals de subsidie basisvaardigheden) en het Nationaal Programma Onderwijs.
   

De VO-raad adviseert schoolorganisaties die een bovenmatig vermogen hebben dit te bespreken met de medezeggenschapsraad en het intern toezicht en hierover helder te verantwoorden in het jaarverslag. Een tijdspad van afbouw tot minimaal aan de signaleringswaarde kan daarbij waardevol zijn. In de meerjarenbegroting is overigens ook te zien dat bij veel scholen de reserves worden afgebouwd: voor de jaren 2024 tot en met 2026 verwachten zij in de meerjarenbegroting in totaal €600 miljoen meer in te zetten dan dat er binnenkomt.

Voorspelbaarheid bekostiging

Het ministerie van OCW zou bij het terugdringen van bovenmatige reserves behulpzaam kunnen zijn door schoolbesturen meer (en tijdig) inzicht te geven in de ontwikkeling van de bekostiging en door het minder vaak inzetten van tijdelijke subsidies en geoormerkte bekostiging.

Rond half oktober verschijnt de Kamerbrief ‘Financiële positie onderwijs 2023’. De cijfers die in deze brief genoemd worden kunnen licht afwijken van bovengenoemde cijfers, doordat OCW nog nagekomen correcties doorvoert.

Grote verandering in vermogenspositie aanstaande

Een wijziging in de jaarverslaggevingsvoorschriften ten aanzien van het verwerken van het groot onderhoud in de jaarrekening, zal per 2024 een grote invloed hebben op de vermogenspositie van schoolorganisaties. De keuze voor het activeren van het groot onderhoud of voor een voorziening groot onderhoud, zal zeer waarschijnlijk een opdrijvend respectievelijk een drukkend effect hebben op de reservepositie en signaleringswaarde voor mogelijk bovenmatige reserves. Terwijl er in werkelijkheid niet veel verandert: er wordt door deze aanpassing niet meer of minder uitgegeven aan groot onderhoud. De VO-raad zal daarom ook met OCW het gesprek aangaan over het aanpassen van de signaleringswaarde.